Eimreiðin - 01.01.1966, Page 52

40
ElMREIÐlN
kom fram á Alþingi, réðu menn
það af, að fá smiði til þess að
skíra silfrið. Síðan var gjör af felld-
ardálkur, en þar af var greitt
smíðakaupið. Þá stóð dálkurinn
fimm tugi marka.“
Hér hvgg ég, að sé getið um hin
fyrstu skáldalaun, sem íslendingar
lögðu fram sameiginlega, hvort
sem það var nú Alþingi eða al-
menn samtök, sem hafa staðið að
þessari ráðstöfun. A flestum eða
öllum öldum íslenzkrar sögu munu
Jjess finnast dæmi, að skáld og list-
hagir menn hafi hlotið einhver ið-
gjöld íþróttar sinnar, en jafnan
voru Jrað einstaklingar, sem inntu
Jjau af hendi. Þar mun þjóðar-
heildin ekki liafa átt hlut að máli.
Það mun vera í fyrsta skipti árið
1819, sem íslenzkt skáld hlýtur
viðurkenningu úr sjóði, sem telja
mætti almannasjóð. En Jjað ár
veitti konungur séra Jóni Þorláks-
syni á Bægisá 40 ríkisdala árlegan
styrk í sæmdarskyni fyrir skáld-
skap. En hið aldna og fátæka skáld
naut þessa stuðnings ekki lengi.
Jón á Bægisá andaðist í október-
mánuði Jretta sama haust. Síðan
mun Jsað ekki hafa komið fyrir, að
skáldskapur íslenzks manns væri
launaður úr opinberum sjóði fyrr
en nokkuð löngu eftir að Aljringi
hafði fengið fjárveitingavaldið í
sínar hendur árið 1874. En sá at-
burður er AlJjingi launaði fvrst
listamenn, gerðist, að ég hygg, ár-
ið 1891. Þá eru samþykktar tvær
slíkar fjárveitingar. Var önnur
þeirra skáldalaun til séra Matthí-
asar Jochumssonar, 600 kr., og 400
kr. til Torfhildar Þorsteinsdóttur
Hólm til ritstarfa. Ég hef haft
gaman af því að rifja upp orðalag
flutningsmanna á þessum tveimur
fyrstu tillögum um fjárveitingar
til listamanna, því að mér þykir
það orðalag benda nokkuð til Jress,
að fyrir flutningsmönnunum hafi
vakað svipuð lrugsun og er megin-
uppistaða í því frumvarpi, sem hér
er til umræðu og ég flyt nú, að
annars vegar beri að heiðra ágæta
og viðurkennda listamenn fyrn'
unnin afrek, hins vegar að veita
starfsstyrki þeirn listamönnum, sem
yngri eru og óráðnari en líklegir
þykja til góðra hluta. Hins taá
svo geta, eins og innan sviga, að
Alþingi var ákaflega varfærið fyrr
á árum. í sambandi við tillöguna
um skáldalaunin til séra Matthías-
ar 1891 risu upp Jhngmenn sem
töldu afar varhugavert að fara inn
á þá braut að veita skáldalaun.
Um Jjetta var nokkuð deilt, og
endirinn varð sá, að orðið „skálda-
laun“ var fellt niður og samþykkt
600 kr. fjárveiting „til séra Matthí-
asar Jochumssonar“, en sleppt öll-
um skýringum á Jn'í, fyrir hvaða
verðleika fjárhæðin var veitt.
Síðan 1891 hefur Alþingi veitt
íslenzkum skáldum og síðar öðrum
listamönnum stuðning með fjar-
veitingum, þótt ekki hafi Jiað allt-
af gengið orðalaust og margvísleg-
ur háttur verið á hafður um út-
hlutun þessa fjár. Áratugum sam-
an stóðu hvimleiðar deilur á Al-
þingi um listamannafé og um
verðleika einstakra listamanna. —
Slíkra deilna hefur lítt gætt hér a
Alþingi hin síðari ár. Það stafar
af tvennu. Segja má, að fyrir löngu