Tímarit lögfræðinga - 01.12.1975, Qupperneq 4

STJÓRNSÝSLULÖGGJÖF
I þessu hefti birtist grein eftir ungan lögfræðing, Eirík Tómasson, um hin
almennu stjórnsýslulög, sem sett voru í Svíþjóð 1971. Þessi grein hvetur til um-
hugsunar um íslensk lög á þessu sviði.
Lög um skipulag og starfshætti handhafa framkvæmdavalds íslenska rík-
isins eru auðvitað mörg og sum þeirra allítarleg. Engin almenn lög eru þó til
um starfshætti stjórnvalda, er svari til þess, sem réttarfarslög segja um dóm-
stólana. Yfirleitt má segja, að stjórnsýslulöggjöfin sé sundurleit og vafaatriSi
séu mörg. Þetta er bagalegt, jafnvel mjög bagalegt. Að visu eru gerðar réttar-
bætur, en sennilega ekki í sama mæli og stjórnsýsla hins opinbera færir út
kvíarnar. Um það er þó ástæðulaust að deila, aðalatriðið er að gera sér Ijóst,
að hér er þörf á nýjum lögum, sem byggja á nýjum grundvelli. Það er full
ástæða til að setja hér á landi almenn lög um stjórnsýsluna eða a. m. k. víð-
tæka löggjöf, sem hana varðar. Þetta hefur verið gert í Noregi og Svíþjóð,
er I undirbúningi í Finnlandi og hefur verið til athugunar í Danmörku, en skoð-
anir hafa verið skiptar þar um nytsemi almennra laga um þetta efni.
Aðalástæðan til þess, að nú er æskilegt að huga að þessu máli hér á landi,
er réttaróvissan. Það er t. d. verulegur vafi um jafnmikilvægt atriði og skip-
unarvald ráðherra gagnvart lægri stjórnvöldum og nefndum. Ennfremur um
aðgang einstaklinga að heimildum í vörslum hins opinbera, þó að reynt hafi
verið að bæta úr því nýlega með frumvarpssmíði, sem enn hefur ekki leitt til
lagasetningar. Önnur ástæða, sem mælir með setningu víðtækrar stjórnsýslu-
löggjafar, er þörf fyrir aukið réttaröryggi. Þetta hefur verið aðalmarkmiðið t. d.
í Noregi og Svíþjóð og hinn rauði þráður í þeim umræðum, sem farið hafa
fram s.l. 30 ár um stjórnsýsluna á Norðurlöndum og sjálfsagt víðar. Hérlendis
er full þörf á Ijósum og sanngjörnum lagaákvæðum um ýmis atriði í stjórn-
sýslunni. Frumvarp um umboðsmann Alþingis, samið eftir mörgum erlendum
fyrirmyndum, hefur þó enn ekki náð fram að ganga. Þá má í þriðja lagi færa
þau rök fyrir endurskoðun stjórnsýslulöggjafarinnar, að æskilegt er að stuðla
með tiltækum ráðum að aukinni hagkvæmni og hraðari afgreiðslum. Hér er
þess að gæta, að þessi ástæða og réttaröryggissjónarmiðið fara ekki alltaf
saman, en einmitt þess vegna þarf að kanna bæði atriðin og reyna að finna
leiðir til að ná sanngjörnu jafnvægi. — I fjórða lagi styður það endurskoðun
142