Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Page 8

annarra landa. Var það fyrst á undirokunartímanum, þegar Rússar
stjórnuðu, síðan í borgarastríðinu 1918 og eftir það í annarri heims-
styrjöldinni 1939—1944 og einnig árin þar á eftir, þégar greiða þurfti
stríðsskaðabætur og fleira kom til. Þegar þannig hefur staðið á, hefur
meiri háttar umbótum eins og réttarfarsbreytingum verið skotið á
frest. Umbætur í réttarfari eru stórmál, ekki aðeins af því að þær leiða
til mikilla lagabreytinga heldur og vegna þess, að þær skipta miklu
máli og vekja áhuga almennings. Eftir lok síðari heimsstyrjaldarinnar
hafa menn gefið upp á bátinn þá hugmynd að breyta réttarfarinu frá
grunni, og nú eru umbætur gerðar í áföngum. Af þeim breytingum,
sem náð hafa fram að ganga eftir styrjöldina, má nefna endurskoðun
sönnunarreglnanna, lögleiðslu svokallaðs áskorunarmálaréttarfars, þeg-
ar fjallað er um lágar kröfur, og ókeypis málsmeðferð. Af réttarbót-
um, sem fyrr tóku gildi, ber sérstaklega að nefna refsiskipunarkerfið
(straffordersystemet, rangaistusmááráys), sem lögtekið var 1934 og
rnjög auðveldaði meðferð smábrotamála.
Dómsmálum og öðrum viðfangsefnum almennu dómstólanna hefur
fjölgað í Finnlandi með árunum eins og í flestum öðrum löndum. Staf-
ar það að nokkru af fólksfjölgun, en einnig af öðrum ástæðum. Við
málafjölguninni hefur verið brugðist með því að auka afkastagetu
dómstólanna, fyrst og fremst með því að fjölga dómurum, svo og með
lagabreytingum og bættum vinnubrögðum. Þetta hefur þó ekki alltaf
reynst nægilegt.
Af lagabreytingum hef ég þegar nefnt refsiskipunarkerfið og áskor-
unarmálakerfið, sem urðu til mikils verksparnaðar. Leiddu þær til
þess, að um minni háttar kröfur og brot má fjalla með stjórnsýslusniði.
Við fjölgun mála í hofréttunum var m.a. brugðist þannig, að skömmu
eftir 1920 var tölu dómenda í hverju máli breytt úr fimm í þrjá. Heim-
ildin til málskots til Hæstaréttar var þrengd og hún takmörkuð við
verulega hagsmuni og útilokuð eða skert, þegar um tiltekin mál var
að ræða, t.d. mál um framfærslu barna og áfengislagabrot. Dómend-
um í Hæstarétti var einnig fjölgað. Þegar dómstóllinn var stofnaður
1918, voru dómendur 12 og forseti að auki. Þeim var fjölgað í 21 árið
1930, og í 23 árið 1960, þégar laganefndin (laggranskningsrádet) var
stofnuð og tveimur dómendum fengin verkefni utan réttarins. Einnig
hefur verið heimilað að setja dómara í tiltekinn tíma, og skyldi að
því staðið eins og skipun í embætti væri að ræða. Þessi heimild
hefur oft verið notuð. Rétt fyrir 1950, þegar fjallað var um mörg
mál, sem tengdust ófriðnum, voru þessir settu dómarar 14 að tölu.
58