Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Page 30

skemmda á hlutum hafa ekki breyst að mun, þegar á heildina er litið.
Engar breytingar, sem hér skipta máli, hafa orðið á bótareglum um
hreint fjártjón, þ.e. tjón, sem hvorki er tengt beinu tjóni á mönn-
um né munum. Breytingar síðustu ára varða að langmestu leyti bætur
fyrir líkamstjón (þ.á m. tjón vegna dauðaslysa). Þær eru í reynd
afar mikilvægar, þótt ekki hafi verið gerðar róttækar breytingar á
almennum reglum um skaðabætur utan samninga.29
3. LÖGGJÖF UTAN NORÐURLANDA OG TILLÖGUR
UM NY BÓTAURRÆÐI I STAÐ SKAÐABÓTARÉTTAR
Víðast hvar í heiminum er að verulegu leyti byggt á reglum, sem
gera sök að skilyrði bótaskyldu. Að vísu gilda í mörgum ríkjum víð-
tækari bótareglur, þ.á m. reglur um algera (hreina) hlutlæga ábyrgð,
en gildissvið þeirra er yfirleitt takmarkað. í flestum ríkjum gætir
því mj ög allra þeirra ágalla, sem taldir voru í upphafi ritgerðar þessar-
ar. Eftir því, sem almenn velmegun hefur aukist í heiminum, einkum
í iðnríkjum Vesturlanda, hefur almenningur átt erfiðara með að
sætta sig við annmarka skaðabótaréttarkerfisins. öflugar almanna-
tryggingar og bættar einkavátryggingar draga að vísu úr þörfinni
fyrir bætur eftir reglum skaðabótaréttar, en á hinn bóginn valda auk-
in kynni af kostum trygginga því, að öllum þorra fólks verða takmark-
anir skaðabótareglnanna ljósari en áður.
Á síðastliðnum áratugum hafa í ýmsum löndum orðið miklar opin-
berar umræður um gildandi skaðabótareglur, en líklega hvergi í jafn
ríkum mæli og meðal enskumælandi þjóða.30 I einu ríki, Nýja Sjálandi,
hefur borið til stórtíðinda. Skaðabótaréttur vegna líkamstjóns var
lagður niður með lögum, sem sett voru 1973. I stað hans var komið
á almennri ríkisslysatryggingu. Verður nú gerð grein fyrir aðalatrið-
um þessai'a nýmæla.
3.1. Nýsjálenska bótakerfið
I Nýja Sjálandi voru árið 1972 sett lög um opinbera slysatryggingu launþega og
manna, sem slasast af völdum vélknúinna ökutækja („Accident Compensation Act
1972“). Það nýmæli var í lögum þessum, að þeir, sem nutu slysabóta skv. þeim, voru
sviptir rétti til að krefjast bóta fyrir slys eftir reglum skaðabótaréttar. Skaðabóta-
réttur var með öðrum orðum afnuminn varðandi fyrrnefnda tvo hópa tjónþola, en
29 Arnljótur Björnsson (1977), bls. 192.
30 Um framtíð skaðabótaréttar á Norðurlöndum og umræður um ný bótakerfi annars
staðar sjá Hellner (1967), bls. 673 o. áfr. og SOU 1969:58. Er þar fjallað ítarlega um
ýmis efni, sem vikið er að í þessari ritgerð.
80