Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Síða 42

að tjónþoli beri slík tjón sjálfur eða hafi þau í eigin áhættu, eins og
stundum er sagt. Hér má minna á, að samkvæmt 7. gr. laga nr. 52/
1975 um Viðlagatryggingu Islands ber vátryggður sjálfur tiltekinn
hluta af hverju tjóni. 1 grg. með frv. til laganna segir, að nefnd sú,
er frv. samdi, telji „eðlilégt að eigin áhætta sé nokkur til þess að
koma í veg fyrir afskipti af óverulegum tjónum, sem ætla verður að
tjónþoli geti borið sjálfur“.54
4.3. Staðlaðar bætur eða bætur eftir mati í hverju einstöku falli
Bótakerfi þau, sem hér eru til umræðu, byggja sum á stöðluðum
bótum en önnur á bótum, sem sniðnar eru eftir tjóni hvers einstaks
tjónþola. Flest síðargreind bótakerfi (önnur en norrænu lögin um
umferðarslysatryggingu) gera þó ráð fyrir, að bætur fyrir ófjárhags-
legt tjón, ef um einhverjar slíkar bætur er að ræða, verði ákveðnar
eftir töflum eða bótastiga. Sterk rök eru fyrir báðum þessum lausn-
um. Staðlaðar bætur draga úr óvissu. Þær verða því miklu síður
deiluefni. Það dregur úr kostnaði við bótakerfið og álagi á dómstóla.
Á hinn bóginn hafa fastmótaðar og fyrirfram ákveðnar reglur ekki
til að bera þann sveigjanleika, sem er æskilegur, þegar bæta skal
tjón. Þá má nefna erfiðleika á ákvörðun bóta til húsmæðra og þeirra,
sem ekki hafa haft atvinnutekjur fyrir slys, svo sem barna og náms-
fólks. Af þessu má sjá, að erfitt er að gera upp á milli þessara tveggja
aðalaðferða við ákvörðun fébóta.
4.4. Lífeyrir eða eingreiðsla
1 flestum þeim nýju lagareglum og tillögum, sem hér hefur verið
minnst á, er gert ráð fyrir, að bætur fyrir atvinnutjón séu greiddar
með lífeyri. Stundum er þó gert ráð fyrir heimild til að breyta líf-
eyrisréttindum í eingreiðslu, t.d. þegar sérstakir hagsmunir tjónþola
krefjast þess eða þegar örorka er minni háttar.
Meginregla almannatrygginga er hvarvetna sú, að atvinnutjónsbæt-
ur eru greiddar sem lífeyrir. Hins vegar er eingreiðsla víðast hvar að-
alreglan um bætur fyrir líkamstjón að skaðabótarétti. Verulegur
ágreiningur er um, hvort lífeyrir sé æskilegasta greiðsluformið. Meg-
inkostur lífeyris er að auðvelt er að taka tillit til verðlagsþróunar og
breytinga á högum þess, sem á bótakröfuna. Ökostir eru m. a. þeir,
að bæði tjónþolar og þeir, sem bætur eiga að greiða, eru yfirleitt
54 Alþt. 1974 A, 1554.
92