Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Blaðsíða 34

34
sé farið að draga okkur að sér, þótt það séu i raun réttri
hinir »þjónustusömu andar« Einsteins, sem nú eru farnir
að draga okkur upp á við með sívaxandi hraða.
Eg vona, að yður skiljist nú, hvað afstæðiskenning Ein-
steins ber í skauti sínu, þetta, sem hver og einn kannast
við úr sinu eigin lífi, hvort er það heldur straumurinn eða
ferjan, sem er á ferð og flugi, annað upp í strauminn, en hitt
niður á við; er annað kyrt, en hitt á hreyfingu eða hvort-
tveggja á breyfingu hvað fram hjá öðru? Venjulegast finnst
manni sem maður sjálfur sitji kyr, en að allt annað sé á
ferð og flugi fram bjá manni. En allt er í raun réttri hvað
öðru afstætt. Við höfum hvert okkar sjónarmið fyrir sig í
tíma og rúmi, og þau eru öll jafn-sönn eða ósönn, öll rela-
tiv. Sannleikurinn er, að til er eitt samfellt tímarúm, sem
hlutirnir hreyfast i á alveg eðlilegan hátt eftir bogsveigjum,
sem fara eftir efnisfylld hlutanna og hnattanna, sem eru á
sveimi í þessu samfelldi. Einstein segir, að stjörnurnar renni
óþvingað í brautum þessum af þvi, að það séu stytztu leið-
irnar, sem þær geti farið i hinu hvelfda, samfellda tímarúmi
og að timarúm þetta sé takmarkað, en þó óendanlegt hvel,
sem ljósið fari um á hverjum 500,000 milliónum ára, og að
aðdrátturinn, sem svo er nefndur, sé ekki annað en þessi
bogsveigja timarúmsins.
En er nú þetta siðasta alveg rétt? Er allur »aðdráttur«
horfinn og talar ekki Einstein sjálfur um aðdráttarfleti eða
aðdráttarhvel i námunda við þunga hnetti? Stafar ekki
stærð tímarúmsins sjálfs af aðdrætti allra þeirra þungu
hnatta, sem í því eru? Nær það ekki nákvæmlega jafn-langt
og aðdráttarhvel þeirra nær?
Við skulum gera enn eina tilraun, áður en við yfirgefum
lyftuna, sem við nú hugsum okkur, að aftur sé að falla
óhindrað niður að jarðarmiðju. 1 þetta sinn skulum við taka
tvö epli og reyna að láta þau detta hvort frá sínum enda
lyftunnar, lofti og gólfi; hvað skeður þá? Ekkert verulegt í
fyrstu; eplin eru þar, sem þeim var sleppt. En bregðum
okkur nú út fyrir lyftuna til þess að athuga, hvernig til-
raunin litur út frá því sjónarmiði. Eplin og lyftan og allt,
sem í henni er, nálgast óðfluga jarðarmiðju; en er eplin
nálgast hana, sveigjast þau hvort að öðru. Bregðum við
okkur þá aftur inn i lyftuna, sjáum við að eplin svífa spöl-
korn yfir gólfi lyftunnar, en einmitt á því sama augnabliki,
sem við erum að fara um þungamiðju jarðar, mætast þau