Búnaðarrit - 01.01.1890, Side 6

2
jarðefnanna aðkomin frá öðrum stöðuin, þá nefnist hann
aðfluttur; staðlegur jarðvegur er einkum á hásljettum,
en aðfluttur er hann sem optast á láglendi.
Laus er jarðvegurinn, þegar meginhluti hans er
stærra og smærra grjót, möl og sandur, en lítið af því,
er fest geti jarðefni þessi svo, að nokkurt verulegt sam-
hengi fáist; því meira sem er af sandi og möl, því
minna er að jafnaði samhengið.
Sje mikið af leir, torfi og mold í jarðveginum, þá
er hann optast töluvert þjettur, stundum er hann og
seigur, er orsakast af því, að smáhlutir jarðefna þess-
ara eru svo litlir og falla svo náið saman, að þeir binda
hvor annan.
Sá jarðvegur er frjór, sem vaxinn er miklum jurta-
gróða, en það er hinn þjetti jarðvegur. Aptur á móti
er hann bfrjbr, vanti jurtagróðann því nær, eða sje
hann mjög rýr, og þannig eru sandar, holt og melar.
/
II. Myndun jarðvegsins.
Upphaflega var enginn jarðvegur; yfirborð jarðar-
innar var klappir einar eða berg, en hann myndaðist
og myndast enn þá þann dag í dag af berginu fyrir
áhrif hita og kulda, lopts, vatns og jurtagróða.
Berg, sem samsett er af fefnum ólíkum að lit, verð-
ur að láta undan fyrir mismunandi áhrif hita og kulda
á ýmsa liluta þess. Dekkri hlutarnir hitna fljótar, en
þeir ljósari, og þenjast þá út og sprengja frá sjer;
þegar svo kólnar aptur, þá kólna þeir og fljótar og
dragast aptur saman. Við breytingar á lopthitanum
kemst því hreyfing á smáhluti bergsins, sem losar þá, og
því tíðari, sem hitabreytingarnar eru og snöggari, þess
fremur koma sprungur og smárifur í það.
Vatn, sem leikur um stein, uppleysir ætíð einhverja