Búnaðarrit - 01.01.1890, Page 7

3
ögn af honum, því leysandi afl þess er svo mikið, að
því nær ekkert efni stenzt verkanir þess1. „Dropinn
holar steininn11 segir máltækið, og er það satt, því
vatnsdroparnir uppleysa smámsaman ögn og ögn af
berginu, sem þeir falla niður á, þegar rignir, og á þann
hátt myndast holur, þó hægt fari. í holum þessum og
riíum þeim, sem myndast fyrir áhrif hitabreytinganna,
sezt svo vatn fyrir, og kólni þá svo, að það frjósi, þá
rífur það bergið enn meira, af því rúmtak vatnsins vex,
þegar það breytist í ís2. En þegar svo er komið, að
rifur og sprungur eru komnar í bergið, þá kemst vatn-
ið æ betur og betur að með verkanir sínar, það rífur
meira og meira, unz stærri og smærri hlutar losna al-
veg úr því. Þannig myndast þá af hinum föstu klett-
um stórir og smáir steinar eða grjót og möl.
Þegar vatn skellur á stein eða berg, þá gjörir það
meira en leysa upp, það getur líka brotið, en hve miklu
það fær áorkað, það fer eptir vatnsmegninu og hraða
þess eða straumhörkunni.
Smá-lækjarsprænur áorka ekki miklu, þó það sje
æði misjafnt allt eptir því, hve mikið straumkastið er;
að jafnaði flytja þær eigi nema möl og sand, en þegar
vatnavextir eru og í leysingum, þá geta lækir, þó litlir
1) Þegar svo er talið i bðkum, að einhver ákveðinn steinn sje
óleysanlegur í vatni, þíi er sjaldnast þar með meint, að hann sje
öldungis óloysanlegur, heldur hitt, að vatnið megni eigi að leysa
hann nema ákaflega seint og lítið, svo aö slík uppleysing sje þýð-
ingarlaus fyrir iðnað og dagleg störf yfir höfuð. En þó lítið leys-
ist daglega eða árlega, þá hefur leysingin þó mikið að þýða fyrir
jarðvegsmyndunina, því „safnast þegar saman kemur“, og náttúran
gefur sjer tíma, en fer að engu óðslega.
2) Rúmtakið vex um Vii-
1*