Búnaðarrit - 01.01.1890, Side 10

6
hraungrýti verður mórautt að utan fyrir þessar verkanir
súrefnis, er utan íl steinunum myndast ryð.
Kolsýran er og mjög þýðingarmikil; vinnur hún
ákafiega mikið að uppleysingu ýmsra steinefna ásamt
vatninu. Optast, nær inniheldur vatnið talsvert af kol-
sýru, og sumt vatn inniheldur mjög mikið af henni, en
það á orkar þá mun meira, en væri það eitt sjer. Hið
kolasúra vatn uppleysir kísilsúru söltin af kali, natróni,
kaUá o. fl. með því móti, að þau breytast fyrst í kola-
súr sölt, er síðan skolast burt af vatninu* 1. En nú inni-
lialda flestar bergtegundir meira og minna af efna-
samböndum þessum, og er því ljóst, að þetta hlýtur að
hafa afarmikla þýðingu2. — Þegar vatn gengur í sam-
sýru og brennisteinBsýru ljett leysanlegur í vatni, en eigi eru sam-
bönd hans jurtum neinn þariagestur, sem BÍðar mun á drepið. Ryð
myndast, þegar nægt súrefni er við, og myndast það bæði af júrni og
járnsýringi eða sambandi bans við kolsýru; í ryði er */a meira af
súrefni, en í járnsýringi; eigi er það leysanlcgt sem járnsýringur-
inn, en það er jurtunum nytsamara.
1) Þetta verður samt eigi svo blátt áfram, þvi fyrst og fremst
fer breytingin mjög bægt að, og svo verða bin kísilsúru sölt að
breytast nokkuð frá því ástandi, sem þau hafa i berginu, áður en
þau geti breytzt í kolasúr sölt, og fer sú breyting þar á ofan mjög
liægt að.
Kalífeldspath (Ortoklas) er steintegund, er innilieldur málmana
kalíum og aluraíníum, og inálmleysingjana kísil og súrefni, eða
kísilsúrt kalí og kísilsúra leirjörð, og frá kemisku sjónarmiði skoð-
að er því tvöfalt kísilsúrt salt; hann liðast t. d. þannig í sundur,
að kísilsúrt kalí skilst frá hinni kísilsúru leirjörð, en breytist síðan
fyrir áhrif kolasúra vatnsins í kolasúrt kalí. — Þessn lik sundur-
liðun verður og fyrir áhrif heitrar vatnsgufu.
2) í daglegu tali er enginn greinarmunur gjörður á steinum og
bergtegundum, heidur nefnist það einu nafni steinar.—Steinar, sem
svo nefnast á vísindaináli, eru eins útlítandi allt í gegn, hvort sem
skoðað er roeð berum auguin eða með sjónauka, ogliafa víssa efna-