Búnaðarrit - 01.01.1890, Síða 11

7
band við kísilsúru sölliii (sílí-köt), þá verða þau ljett-
leysanlegri (zeolítar).
Eins og kunnugt er, vaxa skófir og smámosar á
klettum og steinum, eða á beru berginu; festa þær
anga sína í það, og nærast á efnum þess. Með þessu
móti leysast holur í bergið, sem greiða lopti og vatni
aðgang; við dauða jurtanna verða leifar eptir, er mold-
arlag myndast af, þó lítið sje. Smámsaman bætist
meira og meira við moldina og aðrar jurtir, sem meiri
kröfur gera til jarðvegsins, fara að þróast þar; þær
skjóta rótuin sínum ofan í bergið lengra og lengra, og
beina með því vatninu betur aðgang; eru jurtirnar því
valdar að því ásamt lopti og vatni, að steinar og berg
rifna og leysast í sundur eða loptmolna* 1.
Því hefir nú verið stuttlega Iýst, hvernig jarðveg-
urinn er til orðinn, og hver þau öíl eru, sem mestu
liafa á orkað og sífellt eru starfandi, hvernig lopt og
vatn hafa leyst bergin í sundur og myndað möl, sand,
leir o. s. frv., og að leiíar jurtagróðans hafa myndað
torf og mold.
III. Matjörð og undirlag.
a) Matjörð heitir efsta lag jarðvegsins, þar sem
jurtirnar greina rætur sínar. Nafn sitthefirhún afþví,
að úr henni fá jurtirnar mat sinn eða fæðu, þar eð efn-
in eru þar í því ástandi, sem þeim hentar. Hún inni-
heldur ávallt eitthvað af moldefnum; þau eru mest í
samsetningu. —Bergtegundir eru samsettar at ólíkum efnum (stein-
um), og útlitið er broytilcgt, bergtegundirnar byggja upp bergin.
1) Loptmolnun (Porvitring, Yejrsmuldren) nefnist sú molnun og
uppleysing, sem orsakast af lopti og vatni, hita og kulda, eins og
öíl þesBÍ eru verkandi í matjörðinni.