Búnaðarrit - 01.01.1890, Side 18

14
Leirjörð er slæmur hitaleiðari; hitnar hún því seint
en kólnar líka seint. Hún getur drukkið í sig 70°/0 af
vatni, en af því svo mikið vatn er meira en nóg til
þess að fylla smáiiolurnar í leirnum, þá þrýstir það smá-
ögnunum hverri frá annari, svo að rúmtakið vex. Vot
leirjörð er seig og má móta hana; hún sleppir varla neinu
vatni gegn um sig, eptir að hún er orðin mett af því,
og það gufar eigi burt úr henni nema hægt og smám-
saman, en því stöðugri er og burtgufunin. En nú stend-
ur kólnun af allri uppgufun vatns, og því er ieirjörðin
köld. Það hefir þannig sýnt sig við tilraunir, að í 18°
iopthita er hitinn í henni eigi nema 5°.
Þegar leirjörðin þornar, þá dregur hún sig saman,
og springur þá í sundur í köntuð stykki; verður hún
þá ákaflega hörð. Hún hefir hárpípuafl (Kapillarítet),
og geturþví hafið vatn frá undirlaginu, og hún er líka
rakaþjettandi (hygroskopisk). en þar við er skilið, að
þur leirjörð dregur til sín vatnsraka úr loptinu. Enn
fremur getur hún bundið uppleyst jurtanæringarefni og
geymt þau frá því að skolast burt.
Það er því engri hættu undirorpið, þó að mikið sje
á hana borið í einu, eða þó að áburðurinn sje ljettleys-
anlegur; miklu fremur er það nauðsynlegt, að áburð-
arefnin sjeu ljettleysanleg, af því að hún er köld jarð-
tegund.
Kostir leirjarðar eru þeir, að hún er ríh af jurtanœr-
andi efnasamböndum, þó eigi sje hún sjálf jurtanæring* 1;
hún er fremur sjaldgæf. Óhreinn og sandblandinn leir er hafður i
múrsteina; gulir múrsteinar hafa lit sinn af kalki, en mórauðir af
járni.
1) Aðalefni leirjarðarinnar, málminn alúmíníum, nota gagnjurt-
irnar alls eigi sjer til næringar. Hann hefir einungis fundizt í