Búnaðarrit - 01.01.1890, Page 22
18
af blöðum, stönglum og rótum jurtanna o. s. frv., þá
lieitir jörðin torfjörð. Ef rotnunin er aptur á móti kom-
in svo langt, að ekki þekkist af hverjum hlutum mold-
efnin eru myndnð, þá heita þau mold, og jörð, sem rík
er af moldefnum þessum, heitir moldjörð.
Til þess að leysa jurtaleifarnar í sundur eða fegja
þær, þarf lopt, vatn og hita; en auk þess lieíir ljós og lægri
dýr og jurtir áhrif á sundurliðun jurtaleifanna.
a) Ef ljós, lopt, hiti og hæfilegur raki verkar á
jurtaleifarnar, þá fúna þær fljótt og leysast sundur, og
því fljótar, sem hitinn er meiri; myndast þá af þeim
kolsýra, vatn, ammóníak o. fl., en lítið annað verður
eptir en steinefnin, Undir slíkum kringumstæðum mynd-
ast því ætíð lítil mold.
b) Yanti Ijósið, en lopt, hiti og raki verki á jurta-
leifarnar, þá myndast töluverð mold, en þegar mold er
mynduð, þá seinkar kolsýrumynduninni. Og sje mold
fyrst mynduð til muna, þá bætist fljótt við hana, sje
jörðin látin óáhrærð, því hún uppleysist svo seint, að
nýtt lag af jurtaleifum er komið ofan yfir það fyrsta,
áður en það er uppleyst orðið. Á þennan hátt myndast
moldin í skógunum; trjen veita skugga og tempra hit-
ann, svo að hann verður eigi mjög sterkur; og líkt
þessu fer moldmyndunin að yfir höfuð, þar sem jörðin
er þakin jurtagróða.
Sje vatnið ekki mikið og hitinn töluverður, þá verð-
ur moldin eklcert verhandi (neutral) og myldin; en sje
hitinn lítill, eins og opt á sjer stað lijer á landi, þá
verður moldin svört og þungleyst, og er þá nefnd köld
mold (kold Humus).
d) Verki Ijós, lopt og mikið vatn á jurtaleifarnar,
þá hindra lægri dýr og jurtir moldmyndunina; þetta á
sjer t. d. stað í stöðupollum og grunnum tjörnum og á