Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 70

68
Kenningar um merkingu
HUGUR
kenningu, þegar hann gagnrýnir smættarhyggjukredduna, sem hann
kallar svo, og segir meðal annars:
Smættarhyggjukreddan helst við lýði þegar gert er ráð fyrir að með
einhverju móti sé hægt að staðfesta sérhverja staðhæfingu eða hnekkja
henni í einangrun frá öðrum. Gagntillaga mín sem einkum á rætur í
kenningu Carnaps um efnisheiminn í Rökgerð heimsins, er að
staðhæfingar okkar um heiminn þurfi ekki að standast dóm
skynreynslunnar hver í sínu lagi, heldur einungis sem samstæð heild.
[...] Hugmyndin um að skilgreina tákn í samhengi var, eins og að var
vikið, framför frá hinni vonlausu raunhyggju Lockes og Humes sem
bundin var við að staðfesta einstök heiti. Frá og með Bentham var farið
að líta á staðhæfingar fremur en heiti, sem þær einingar sem gagnrýni
raunhyggjumanna beindist að. En það sem ég held nú fram er að jafnvel
með því að gera staðhæfingar að grunneiningum höfum við riðið netið
of þétt. Á endanum eru það ekki einstakar staðhæfingar, heldur vísindin
í heild sem þurfa að koma heim og saman við reynsluna.9
Afstaða þessi hefur verið kennd við heildarhyggju, sem raunar er titill
sem hugmyndir Davidsons hafa einnig verið felldar undir. En af öllu
þessu sprettur að ef sníða á áreiðanlega reynslukenningu um merk-
ingu, verðum við að sættast á að handan áreitismerkingar setninga og
þess sem leiða má beint af henni, er ekkert það að finna sem kalla má
áreiðanlega merkingu. Þennan vanda leysum við með tilgátum, sem
vissulega eru ekki alveg úr lausu lofti gripnar, og með ,því að setja
upp einhvern ramma fyrir tilvísun í tungumálinu. En eftir stendur að
tilvísunarrammi þessi er og verður aldrei meira en tilgáta og ef marka
má Quine er ekkert sem útilokar að til sé önnur slík tilgáta jafn góð
en þó ólík okkar. I þessum efnum erum við þess ekki umkomin að
finna eitt né neitt sem skorið getur úr um hvort tilgáturnar eru réttar
eða rangar. Eða eins og Quine segir:
Hinn endanlegi orðalisti er augljóslega dæmi um expede Herculem. En
þó er þar munur á. Er við kennum Hercules af fætinum eigum við á
hættu að okkur skjátlist, en við getum huggað okkur við þá staðreynd
að til er eitthvað sem okkur getur skjátlast um. Hvað orðalistann varðar
[...] er ekki um neitt slíkt að ræða; það er ekkert að finna sem höfundur
orðalistans getur haft á réttu eða röngu að standa um.10
9 „Tvær kreddur raunhyggjumanna", s. 50 og 51 í þessu hefti.
10 „The Problem of Meaning in Linguistics'*, s. 63.