Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 117

HUGUR
Ritdómar
115
brýnt vegna þess að Hawking víkur að aðferð Feynmans síðar. Þama bregður
líka fyrir „heimsvaldastefnu" fyrir hönd eðlisfræðinnar af hálfu Hawkings.
Eftir að hafa lýst því hvemig unnt sé að reikna leyfilegar brautir rafeinda í
flóknari atómum og jafnvel sameindum með aðstoð skammtafræðinnar segir
hann:
Nú er gerð sameinda og samskipti þeirra í efnahvörfum grundvöllur
efnafræði og líffræði. Skammtafræðin gerir okkur því kleift að reikna
og segja fyrir um flest sem á þarf að halda í daglegu lífi innan þeirra
marka sem óvissulögmálið setur. (Hér er að vísu sá hængur á að sé um
nokkurn verulegan fjölda rafeinda að ræða verða reikningarnir svo
flóknir að þeir eru óvinnandi.) (s. 123, sjá einnig s. 261)
Athugasemdin innan sviga gengur í berhögg við það sem hann hefur rétt
lokið við að segja og hafði einnig nefnt nokkru fyrr, þ.e. að skammtafræðin
sé „grundvöllur nútíma efnafræði og líffræði" (s. 117). Réttara er að segja að
nútíma líffræði geti ekki skorast undan lögmálum skammtafræðinnar en þar
með er ekki sagt að önnur lögmál og kenningar ráði þar ekki jafnframt ríkjum
og séu allt eins mikilvæg. En kannski er heimsvaldastefna af þessu tagi
nauðsynleg forsenda þess að unnt sé að ráðast í smíði kenningar sem eigi að
lýsa heiminum í heild sinni.
í núsögu fær lesandinn að kynnast eðlisfræðirannsóknum í eldlínunni.
Popper er látinn lönd og leið. Frumspeki er aftur á móti gefinn mikill gaumur
samanber yfirlýsingar um eilífð heimsins: „En hvíli alheimurinn alveg í
sjálfum sér, hafi hvorki jaðar né brúnir, þá á hann sér hvorki upphaf né endi:
hann ER og ekkert annað. Og hvar er þá rúm fyrir skapara?“ (s. 228, sjá
einnig s. 222)
Núsaga greinist í tvennt. Annars vegar gerir Hawking stutta grein fyrir
þróun nútíma eðlisfræði og heimsfræði á þessari öld svo ljóst sé hvar hann
tók upp þráðinn í framhaldsnámi á sjöunda áratugnum. Hins vegar lýsir hann
því sem hann hefur gert sjálfur eða í samfloti við aðra. Þessu öllu er vel og
skilmerkilega lýst. Ekki sakar heldur að hafa inngang Lárusar Thorlacius hér
við höndina.
Við lestur seinni hluta núsögu Hawkings er líkast því sem maður sé að
lesa skemmtilegan reyfara. Hann lýsir rannsóknarstarfi mjög þröngs hóps
manna og hvemig þeir kasta hugmyndum milli sín af ástríðuþunga. Hann
ræðir um það af hreinskilni að hann hafi haft rangt fyrir sér og hvemig beri
að bregðast við því. Honum finnst best að játa það ærlega (s. 238-9). Það er
ekki einungis óskin um aukinn skilning á náttúrunni sem hvetur menn til
dáða í vísindum. Stundum er það reiðin. Allavega henti það Hawking þegar
honum fannst Jakob nokkur Bekenstein hafa misnotað eina af uppgötvunum
sínum (s. 180).
í lok bókarinnar ræðir Hawking um það hvemig hægt sé að láta hin fögm
fyrirheit rætast sem franski eðlis- og stærðfræðingurinn Pierre Simon Laplace