Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 123

Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 123
HUGUR Ritdómar 121 Evklíðs sem er skipulega byggð á frumsetningum væri gott dæmi um afrakstur þessarar lýðræðishefðar. I seinni hluta bókarinnar er hins vegar rætt allt of mikið um sam- félagsþróun á Vesturlöndum og jafnvel komið inn á íslenska stjórnmálasögu. Það er rætt um kalda stríðið og samningana um raforkuverð til álversins í Straumsvík (s. 288). Þetta gengur ekki. Það hefði verið unnt að tengja stjórnmálasögu eftirstríðsáranna við hugmyndasögu með því að skoða hvemig traust manna á viðtekin sannindi og hugmyndir hafa rýmað á þessum tíma, t.d. með því að athuga hvernig stúdentauppreisnimar 1968, mótmæli gegn stríðinu í Víetnam, vistkreppa og önnur gagnrýni á viðtekið gildismat hjó að sigurvissu hugmyndakerfis Vesturlanda. Þetta er ekki gert og því verða Frakkamir Roland Barthes og Michel Foucault sem döfnuðu í þessum jarðvegi utanveltu í bókarlok. Þetta er bagalegt því sægur greina og bóka á undanförnum árum er til vitnis um þá grósku sem af þessu hefur hlotist í hugmyndasögu. Hér er ekki um einangrað fyrirbæri í hugmyndasögu að ræða heldur er gróandinn angi af viðameiri umbyltingu í sagnfræði. Nýjar greinar eins og félagssaga, hugar- farssaga, kvennasaga, saga minnihlutahópa, umhverfissaga og vísindasaga eiga að mörgu leyti rætur sínar að rekja til umróts undanfarinna áratuga. (Sjá t.d. grein eftir Donald R. Kelley: „What is Happening to the History of Ideas?" Journal of the History of Ideas 51 (1990), s. 3 - 25.) Gagnrýnið viðhorf til framfarahugmyndarinnar er sameiginlegur þáttur hinnar nýju sagnfræði. Gagnrýnendur telja hugmyndina gjaldþrota. Að því leyti eiga seinustu áratugir þessarar aldar margt sameiginlegt með lokum 19. aldar. Jafnvel þótt þá væri almennt enn trúað á gegndarlausar framfarir hafði farið að hrikta í trúnni. Friedrich Nietzsche efaðist mikið um gildi hennar og því er það ekki tilviljun hvað hann hefur átt miklum vinsældum að fagna á undanförnum árum. Efasemdamenn eins og Foucault sækja mikið til hans. Það er um þessa samþættingu hugmynda og hugsuða sem á að fjalla í hugmyndasögunni. Hún á ekki að vera einskær bjartsýnissaga líkt og hér því það er óttinn við framtíðina og hið óþekkta sem hefur ekki hvað sist verið undirrót ótal hugmynda og trúarbragða. Það er einnig heillandi vandamál innan hugmyndasögu að velta því fyrir sér hvenær sé leyfilegt að yfirfæra hugmyndir af einu sviði yfir á annað (t.d. frá hagfræði til náttúrufræði). Er dómur reynslunnar það eina sem gildir eða er hægt að rökstyðja það fyrirfram? Dæmi um þessa færslu á milli hugmyndasviða væri tilvitnunin í bréf Marx hér í upphafi. Það er því sláandi að eftir að stuttlega hefur verið rætt um Darwin í Hugmyndasögu víkur sögunni að Malthusi án þess að það sé hugleitt hvort nokkur tengsl séu á milli þessara hugsuða. Samt var það svo að bölsýnisleg hugmynd Malthusar um fjölgun lífvera og takmarkað fæðuframboð réðu miklu um tilurð þróunarkenningar. Kenning Malthusar var auk þess ekki afmörkuð hagfræðikenning heldur átti með henni að sporna gegn óhóflegri bjartsýnistrú frönsku upplýsingarinnar, sbr. skrif Condorcets.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.