Hugur - 01.01.1991, Síða 119

HUGUR
Ritdómar
117
er að þeir fái til þess tækifæri á jörðu niðri. Að því leyti hefur öreindafræðin
nálgast þá stöðu sem almenna afstæðiskenningin var í um 1920. Kennilegir
eðlisfræðingar geta einnig leitað á náðir stærðfræðinnar. Þetta hefur gerst í
strengjafræði á undanfömum ámm. Hún hefur blómstrað að hluta til og orðið
tískufag vegna lægðar á tilraunasviðinu þar sem beðið var eftir nýjustu
kynslóð af öreindahröðlum.
Saga tímans er þmngin af fmmspeki og hugleiðingum um stöðu mannsins
í veröldinni. Það hefði verið gaman ef meiri gaumur hefði verið gefinn að
þessari hlið mála í inngangi bókarinnar, ekki hvað síst vegna einfaldra
hugmynda Hawkings á sviði líffræði. Þar er ævintýralegri vangaveltum hans
ýtt nokkuð til hliðar. Hann ræðir víða um veikt og sterkt mannhorf. Hann
virðist ekki fullkomlega gagnrýninn á veikari gerð þess. Það hefði verið
skemmtilegt ef lesendur hefðu fengið hugmynd um fjörugar umræður um
þetta efni á undanfömum árum í kjölfar bókar um mannhorf eftir John D.
Barrow og Frank J. Tipler: The Anthropic Cosmological Principle (1986).
Þetta hefði verið fróðlegt, ekki hvað síst sé þess minnst að nýlega hefur
Roger Penrose, náinn samstarfsmaður Hawkings, gefið út bók þar sem glímt
er við eina af alheimsgátunum, þ.e. The Emperor's New Mind: Concerning
Computers, Minds, and the Laws of Physics (1990). Af hverju hafa allar
þessar bækur komið út nú á seinustu ámm? Eru þessar bækur á einhvem hátt
angi þeirrar trúarvakningar sem nú á sér stað um heim allan? Helge Kragh
hefur minnst á þetta í ritdómi um bók Barrow og Tiplers en hún hefur verið
gefin út sem pappírskilja: „Að niiklu leyti má rekja þessar vinsældir til hins
hugmyndaríka, nánast trúarlega eðlis svona skrifa um vísindi sem virðast
eiga alltof sterkan hljómgrunn í hugmyndafræði níunda áratugarins"
(Centaurus 30 (1987), s. 191 - 194).
Útkoma Sögu tímans minnir á það að stjameðlisfræði er að ná fótfestu á
íslandi. Stjarnvísindafélag íslands hefur nýlega verið stofnað og nýrri
kennslustöðu í stjarneðlisfræði við Háskóla íslands hefur verið komið á
laggimar. Lærdómsritin virðast því vera eins konar frumherjabækur á sviði
raunvísinda hérlendis. Alltént komu Málsvörn stœrðfrœðings eftir G.H.
Hardy og Afstœðiskenningin eftir Einstein út í íslenskri þýðingu árin 1972 og
1976, þ.e. skömmu eftir að gjörbylting hafði orðið í kennslu þessara greina
við Háskólann. Það er von mín að hér verði ekki látið staðar numið og
útgáfustarfseminni haldið áfram á sviði raunvísinda. Það er því gleðilegt að
mér hefur borist til eyrna að búið sé að þýða bókina Ljósið (QED) eftir
Richard Feynman á vegum Hins íslenska bókmenntafélags.
Skúli Sigurðsson