Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 118

116
Ritdómar
HUGUR
hafði gefið um 1800, þ.e. „að til væru lögmál er ákvörðuðu þróun alheims
nákvæmlega frá einhverju tilteknu upphafsástandi“ (s. 263). En Laplace hafði
hlaupið á sig að mati Hawkings því hann hafði hvorki tilgreint lögmálin né
upphafsskilyrðin. Nú vill Hawking bæta um betur: með samþættingu
almennu áfstæðiskenningarinnar og skammtafræðinnar væri e.t.v. unnt að
finna lögmálið og einnig upphafsskilyrði sem hvíldi fullkomlega í sjálfu sér
án sérstæðna og endimarka. Þar með væri búið að finna fullkomið löggengi
innan þeirra marka sem óvissulögmálið leyfði. Þetta telur hann vera hið nýja
hlutverk vísinda (s. 264-5).
í bókarlok slær Hawking úr og í. Annars vegar játar hann það að þótt völ
yrði á „einni samþættri kenningu, þá yrði hún ekkert annað en reglur og
jöfnur'* og því væri ósvarað þeirri spumingu „hvað blæs lífsanda í jöfnumar
og ljær þeim heim til að lýsa?“ Hann viðurkennir að vísindamenn hafi
löngum verið svo önnum kafnir við smíði kenninga sem lýsa heiminum að
þeir hafi gleymt að spyrja hvers vegna hann sé svona. Hann segir að það hafi
verið hlutverk heimspekinga að spyrja slíks áður fyrr en á seinustu tveimur
öldum hafi þeir því miður ekki fylgst með þróun vísindanna. Hér ýkir hann
stórlega.
Með skrifum sínum vill Hawking koma af stað almennri umræðu um þessi
alheimsmál, því tækist að finna hina fullkomnu kenningu og gera hana
skiljanlega almenningi ætti að vera mögulegt að ræða almennt um það hvers
vegna við og alheimurinn erum til. Eins og hann orðar það án nokkurrar
auðmýktar: „Takist að finna svar við þeirri spurningu, yrði það lokasigur
mannlegrar skynsemi — þá þekktum við hugskot Guðs“ (s. 267).
Þótt fullkomin samhæfing eðlisfræðinnar eigi enn langt í land hefur nú átt
sér stað kaldhæðin samhæfing á tilraunasviðinu. Um 1920 á bemskudögum
öreindafræðinnar var unnt að framkvæma mikið af tilraunum á sviði
skammtafræðinnar en hins vegar vandkvæðum bundið á sviði almennu
afstæðiskenningarinnar. Á sjötta áratugnum vaknaði afstæðiskenningin loks
af dvala sínum. Tækninýjungar höfðu það í för með sér að hægt var að
framkvæma tilraunir á sviði hennar sem aftur hafði það í för með sér að
kenningin varð gjaldgeng meðal eðlisfræðinga. í Bandaríkjunum varð
fjárstuðningur einnig svo ríflegur til eðlisfræðirannsókna að menn gátu farið
að sinna almennu afstæðiskenningunni í auknum mæli. Einnig skipti hér
miklu máli að áhrifamiklir einstaklingar eins og bandaríski eðlisfræðingurinn
John Archibald Wheeler sneru sér að rannsóknum á þessu sviði.
Eftirstríðsárin voru gífurlegur blómatími í allri eðlisfræði. Með sífellt
auknum tækjakosti var hægt að athuga óravíddir himingeimsins í stjam-
eðlisfræði og seiða fram öreindir úr fylgsnum náttúrunnar í öreindafræði sem
engan hafði órað fyrir áður. Afrakstur þessarar tæknibyltingar er ótrúlegur.
Nú er hins vegar svo komið að sífellt erfiðara verður að fá fjármagn til smíði
sífellt stærri og stærri öreindahraðla til að reyna á þolrifin í kenningum
eðlisfræðinga. Þess vegna verða þeir sem rannsaka samþættar kenningar
framtíðarinnar að leita sífellt meir á náðir „geimrannsóknastofa" því ólíklegt