Hugur - 01.01.1991, Blaðsíða 71

HUGUR
Árni Finnsson
69
Sannkjarakenning um merkingu
Hvert erum við þá komin í þessari viðureign okkar við merkingu í
tungumáli? Ég sagði hér að framan að tungumálið væri máttugasta
tólið sem maðurinn hefði á valdi sínu og að svo virtist sem máttur
þess fælist fyrst og fremst í þeim eiginleika þess að geta flutt
boðskap um heiminn manna á milli. Kenning um merkingu verður
með einhverjum hætti að gera grein fyrir því hvernig við nálgumst
þennan boðskap eða skiljum hann. Til þessa hefur hins vegar næsta
fátt komið fram sem leyst gæti úr slíkum vanda. Áreitismerking
setninga virðist illa til þess fallin og það sem kom í framhaldi af
henni virðist litlu betra. Raunar má segja að flest sem hér hefur verið
rakið hafi snúist fyrst og fremst um að sýna fram á hvar kenningu
um merkingu sleppi; hvar hún komi að þeirri hindrun sem hún á
endanum kemst ekki yfir.
En er þá engin von til að okkur takist að gera grein fyrir því á
annan veg hvemig merkingu í tungumáli er háttað. Donald Davidson
gerir tilraun í þá átt og við skulum nú líta til þess sem hann hefur
fram að færa. Davidson, líkt og Quine, vill móta kenningu um
merkingu í anda raunhyggju, og af því leiðir, í samræmi við það sem
rakið hefur verið hér að framan, að sú merking sem horfa verður til er
umtaksmerking setninga. Annað skilyrði sem Davidson setur kenn-
ingu um merkingu höfum við einnig rekist á hér áður, en það er að
kenningin verður að gera grein fyrir því hvernig við getum með
tiltekinn orðaforða og takmarkað safn af reglum, skilið hverja og eina
af ótölulegum fjölda merkingarbærra setninga í tungumáli. Kenn-
ingin verður, með öðrum orðum, að gera grein fyrir því hvernig
merking setninga veltur á merkingu orða eða setningarhluta.11
Sú kenning sem við fyrstu sýn virðist vænlegust til að uppfylla
þetta skilyrði, er án efa sú sem hér að framan var kennd við goðsögn.
Það er sú kenning að orðin merktu eða stæðu fyrir hluti, eiginleika
þeirra og tengsl þeirra innbyrðis, og að merking setninga væri síðan
11 Davidson hefur skrifað fjölda ritgerða um mcrkingarkenningu sína, eða um það
hvcmig ætla mætti að hún yrði til. Tvær þcssara ritgcrða gefa nokkuð gott yfirlit
yfir kenninguna, en það cru rilgerðirnar „Truth and Meaning" og „Radical
Intcrpretation". Þessar ritgerðir er að finna í ritgerðasafni Davidsons Inquiries inlo
Trulh and Intcrpretation, og þar em einnig aðrar ritgerðir sem taka nánar á stökum
þátlum kcnningarinnar.