Hugur - 01.01.1992, Síða 35

HUGUR
Samtal við Karl Popper
33
Nei. Við getum ekki lagt raunvísindin og sannleikann að jöfnu, því
að við álítum að kenningar Newtons og Einsteins teljist báðar til
raunvísinda, en þær geta ekki báðar verið sannar, og vel má vera að
báðar séu ósannar. En þær eru báðar prófanlegar, og það þýðir að
standist þær ekki prófanir eru þær afsannaðar eða hraktar. Eg tek því
prófanleika, eða afsannanleika, sem mælikvarða á vísindalegt
einkenni kenningar.
Þeir sem voru í Vínarhringrtum, reyndar allir rökfrœðilegir raun-
spekingar, héldu því fram að sérhver staðhœfing utan við raun-
vísindin væri hókstaflega merkingarlaus, bókstaflega þvœttingur. Þú
samþykktir þetta aldrei?
Nei, það gerði ég ekki. Að mínum dómi telst staðhæfing sem er
ekki afsannanleg ekki til raunvísinda, en það gerir hana ekki
merkingarlausa. Margar vísindakenningar okkar hafa þróast upp úr
óprófanlegum forvísindalegum kenningum. Rekja má sögu kenningar
Newtons alla leið aftur til Anaximanders og Hesíóds, og hin forna
frumeindakenning var óprófanleg þar til um 1905. Reyndar hafa
flestar vísindakenningar sprottið upp úr forvísindalegum sögnum. Eg
teldi það villandi að kalla þessar sagnir merkingarlausar . . . En svo
virðist sem gagnrýni mín á merkingarleysiskenningar raunspekinga
hafi hlotið allvíðtæka viðurkenningu.
Reyndar hefurðu aldrei fengist mikið við spurningar um merkingu
yfirleitt, er ekki svo? Og þú liefur ekki heldur talið tungumálið sjálft
skipta öllu máli. Þetta er því merkilegra sem það gerist á stað og tíma
þar sem mestöll heimspeki beinist að tungumálinu á einn eða annan
hátt. Hvað kemurþér til að taka þessa afstöðu?
Eg held þú hafir ekki skilið afstöðu rnína rétt. Satt er það að ég hef
ekki áhuga á merkingarleysisvandanum, og mér leiðast líka rökræður
um merkingu orða. Og það er líklega rétt að þeir sem kalla sig
stundum heimspekinga málsins eða málheimspekinga hafa áhuga á
þeim merkingarvandamálum sem ég hef hreint engan áhuga á. En ef
þú ert að segja að ég telji tungumálið ekki nrikilvægt þá er það
alrangt. Mundu bara hvað ég sagði um hlutlæga þekkingu. Eg held að
ekkert sé eins mikilvægt og tungunrálið: Eg er með kenningu og
samkvæmt henni er það málið sem gerir okkur mannleg og samkvæmt
henni er mannleg vitund — sjálfsvitundin — afleiðing málsins. Ég hef
ekki áhuga á að velta vöngum yfir merkingu orða, sumpart vegna þess