Hugur - 01.01.1995, Side 45

HUGUR
Reikniverk og vitsmunir
43
þó að um aldamót hafi málnotkun og skoðanir upplýsts almennings
breyst nóg til þess að menn geti talað um að vélar hugsi án þess að
búast við neinum andmælum. Ég held ennfremur að það þjóni engum
tilgangi að leyna þessum skoðunum. Það er rangt sem svo margir
halda að vísindamenn fylgi ófrávíkjanlega leið sem dregin er frá einni
öruggri staðreynd til annarrar öruggrar staðreyndar og láti tilgátur
aldrei hafa nein áhrif á sig. Sé það aðeins ljóst hvað eru öruggar
staðreyndir og hvað eru tilgátur þá er engin hætta á ferðum. Tilgátur
eru afar mikilvægar því þær vísa leiðina að þarflegum rannsóknar-
efnum.
Ég ætla nú að velta fyrir mér skoðunum sem eru andstæðar mínum
eigin.
Guðfrœðilegu andmœlin
Hugsunin er viðfangsefni ódauðlegrar sálar. Guð hefur gefið hverjum
karli og hverri konu ódauðlega sál, en hvorki dýrum né vélum. Dýr
og vélar geta því ekki hugsað.1
Ég get ekki fallist á neitt af þessu en ætla samt að reyna að svara
með guðfræðilegum rökum. Mér þættu þessi rök sennilegri ef dýrin
væru flokkuð með mönnum því í mínum huga er meiri munur á
lifandi verum og dauðum hlutum heldur en á manni og dýri. Það
verður ljósara hve röklaus þessi réttrúnaður er ef við hugleiðum
hvernig hann mundi líta út x augum fólks af öðrum trúflokkum.
Hvað finnst kristnum mönnum um þá skoðun múslima að konur hafi
enga sál? Látum þetta annars liggja á milli hluta og snúum okkur
aftur að meginrökfærslunni. Mér virðist að þau rök sem voru
endursögð hér að framan leiði af sér að almætti Guðs sé stórlega
takmarkað. Það er viðurkennt að vissa hluti geti hann ekki gert, eins
og að láta einn vera jafn mikið og tvo, en eigum við ekki að trúa því
að Guði sé frjálst að láta fíl hafa sál ef honum býður svo við að horfa?
Það má gera ráð fyrir að hann mundi ekki gera þetta nema breyta um
leið heila fflsins svo hann ráði við að uppfylla þarfir sálarinnar.
1 Þetta er kannski villutrú. Heilagur Tómas frá Akvínó (Summa Theologica,
tilvitnun úr Bertrand Russell 1945, bls. 458) segir að Guð geti ekki látið mann
vera án sálar. Það þarf þó ekki að vera að þetta takmarki mátt hans því ef til vill
er þetta bara afleiðing þess að þar sem mannssálin er ódauðleg er ómögulegt að
eyða henni.