Dvöl - 01.01.1944, Page 81

D VÖL
75
og Sperðli séra Snorra Björnssonar, til
Útilegumanna Matthíasar (fyrstu gerðar
Skugga-Sveins) óg Vefarans með tólf-
kóngavit.
Höfundur kveðst hafa rannsakað þessi
efni á námsárum sínum, vegna skyld-
leika leikrita og skáldsagnagerðar. Hér
er um að ræða hið nafntogaða „fylgirit“
með magisters — og síðar doktorsritgerð
Steingríms, sem fjallar um skáldsögur
Jóns Thoroddsen. <
Um bæklinginn er það að segja, að
hann virðist vera samvizkusamleg könn-
un þeirra tilrauna til leikritunar, sem
gerðar voru á síðari hluta 18. aldar og
fram yfir miðja 19. öld. Er þar flest vesælt
og vanburða, nema helzt Narfi Sigurðar
Péturssonar, ekki ómerk ádeila á þá ís-
lending, sem apa hvað eitt eftir Dönum,
bæði málfar og annað. En þótt ekki sé
um mikinn skáldskap að ræða í leikrit-
um þessum, er gott að fá draslinu gerð
vandleg skil í eitt skipti fyrir öll. Það
virðist Steingrímur hafa gert vel og vand-
lega. Hefur hann leyst allmarga hnúta
varðandi uppruna og aldur leikjanna.
Skýrir hann og víða hvaðan föng muni
að dregin og hvernig fyrirmyndir séu
notaðar. Virðist þar margt vel athug-
að og skynsamlega, enda þótt sumt kunni
að orka tvímælis. Verður því varla neit-
að, að heldur mikið ber á þeirri áráttu
bókmenntafræðinga, að þykjast hvar-
vetna kenna áhrifa frá einu riti á ann-
að, jafnvel þar sem lýst er mjög hvers-
dagslegum atvikum, sem hver og einn
nauðaþekkir úr eigin lífi. Freistast marg-
ur til að ætla, að ýmsum slíkum mönn-
um sé það trúaratriði, að hugmyndir ber-
ist frá bók til bókar, en séu sjaldan gripn-
ar úr lífinu sjálfu. Steingrímur ræðir
um gamanleik nokkurn, sem Álfur hét,
og liklega hefur verið leikinn á Bessa-
stöðum árin 1820—1830, og máske eitt-
hvað síðar. Þar kemur fyrir samtal hjóna
að kvöldi dags i rúmi sinu, mjög hvers-
hagslegt hjal og ekki sérkennandi á nokk-
Urn hátt. Síðan segir Steingrímur, að
það sé „ekki alls ósennilegt, að tveir nem-
endur frá Bessastaöaskóla, þeir Jón Thor-
oddsen og Benedikt Gröndal, hafi það
héðan, er þeir báðir lýsa í skáldritum
sínum hjónum, sem vaka í hvílu sinni og
hefja síðan samræður." Fyrr má nú væna
menn um áhrif frá öðrum ritum, en að
svo langt sé gengið. Skyldi Gröndal endi-
lega hafa þurft að sækja fyrirmynd slíks
samtals í nauðaómerkilegt skólaleikrit,
sem engin vissa er fyrir að hann hafi
nokkru sinni heyrt né séð? Má ekki
ætla honum annað eins hugmyndaflug
og það, að geta skapað samtal á milli
hjóna, sem liggja. í rúmi sínu, án þess
aö grípa slíkt úr bókum? Skyldu for-
eldrar hans aldrei hafa ræðzt við eftir
úáttatíma eða fyrir fótaferð? Hvar er í
raun og veru eðlilegra að heyra að hjón
tali saman, en á þessum vettvangi? —
Ekki meira um þetta.
Höfundur lætur liggja að þvi í formála,
að hann hafi í huga að semja framhald
af riti þessu, þótt síðar verði. Myndi sú
bók fjalla um „þau leikrit, sem girnilegri
eru til viðfangs og viðkynningar.“ Er
Steingrímur flestum mönnum betur til þess
fallinn og væri mörgum aufúsa á, að það
dragist ekki mjög úr hömlu.
.. Á NjálS' úð. Árið 1933 kom út dokt-
orsritgerð Einars Ól. Sveinssonar, og fjall-
aði hún um Njálssögu. Var þar um að
ræða mjög ýtarlega og vísindalega rann-
sókn á handritum sögunnar, heimildum
söguritara, aldri ritsins og öðrum skyld-
um viðfangsefnum. Leiddi öll athugun
höfundar til þeirrar niðurstöðu, „að Njáls-
saga sé ejn listarheild, sköpuð af einum
manni og á ákveðinni stund og stað.“ Bók
þessi kom út á vegum Menningarsjóðs
og mun hafa selzt litt, eins og stundum
vill verða um doktorsritgerðir. Allt um
það var ritið hið athyglisverðasta og bar
vott um ótvíræða hæfileika. Þá var lofað
framhaldi, öðru bindi um Njálu, þar sem
einkum væri fjallað um samtíð höfundar-
ins og söguna sem skáldrit. Sú bók kom