Uppeldi og menntun - 01.07.2006, Side 70

70
1999) segir, í kafla um lífsleikni, að í leikskóla eigi börnin að taka þátt í áætlanagerð,
ákvörðunum og mati en ekki er nánar fjallað um þetta í kafla um mat á leikskólastarfi.
að undanförnu hafa æ fleiri fræðimenn bent á að börn eru mikilvægir hagsmuna-
aðilar skólastarfs og af þeim sökum er eðlilegt að þau taki þátt í mati á skólastarfi
(Christensen og James, 2000; Dahlberg, Moss og Pence, 1999; Eide og Winger, 2005;
Langsted, 1994; Winger og Eide, 2004). Bandaríski menntunarfræðingurinn Lilian
katz (1999) hefur sett fram fimm ólík sjónarhorn á mat á gæðum leikskólastarfs. í
fyrsta lagi er starfið metið út frá þeim fullorðnu sem bera ábyrgð á leikskólanum. Þetta
kallar katz „að fara frá hinu stóra til hins smáa“ (e. top-down perspective). önnur aðferð
er að meta starfið út frá sjónarhóli foreldra, þ.e. að reyna að komast að því hver sýn
foreldra er á starf leikskólans. Þetta kallar hún „að fara frá hinu ytra til hins innra“ (e.
outside-inside perspective). Þriðja sjónarhornið er mat starfsfólksins eða „innra sjón­
arhorn“ (e. inside perspective). Fjórða sjónarhornið er mat samfélagsins eða „ytra sjón­
arhorn“ (e. outside perspective). Fimmta aðferðin við að meta leikskólastarf er út frá
sjónarhóli barnanna eða „að fara frá hinu smáa til hins stóra“ (e. bottom-up perspective).
í þessari rannsókn er sjónarhorn barnanna haft að leiðarljósi og sjónum beint að því
hvernig börnin sjá leikskólastarfið, hvernig þeim líður í leikskólanum, hvernig þau
upplifa þátttöku sína í ákvörðunum er varða leikskólastarfið og hverjar væntingar
þeirra eru til grunnskólagöngunnar sem framundan er.
Að­ hlust­a á börn
Tiltölulega stutt er síðan farið var að íhuga það í alvöru að hafa börn með í rannsókn-
um og leita álits þeirra á málefnum er þau varða. Áður var talað um rannsóknir á
börnum þar sem fullorðnir fylgdust með og gerðu athuganir á börnum, t.d. varðandi
þroska og hæfni ýmiss konar. Rannsóknir þar sem börn eru með og hafa tækifæri til að
segja sitt álit eru tiltölulega nýjar af nálinni. Þegar þannig er farið að er gjarnan talað
um að gera rannsóknir með börnum í stað þess að tala um rannsóknir á börnum (Cors-
aro og Molinari, 2000; Mayall, 2000; O’kane, 2000). Þetta byggist í fyrsta lagi á þeirri
trú að börn hafi eigin skoðanir, í öðru lagi að þau hafi rétt til að tjá skoðanir sínar og í
þriðja lagi að þau hafi getu til að tjá viðhorf sín og skoðanir.
Sú þróun að leita eftir skilningi og viðhorfum barna og viðurkenna að skoðanir
þeirra séu sjálfstæðar og ekki endilega þær sömu og skoðanir foreldra þeirra og kenn-
ara sprettur af þeim skilningi og sýn á börn að þau séu hæf og vel að sér. Þau hafi eigin
sýn á hlutina og séu sérfróð um eigið líf. Þessar hugmyndir má rekja til viðhorfa til
barna sem fram koma í félagsvísindalegum kenningum og rannsóknum á barnæsku
sem þróast hafa á undanförnum árum þar sem heimurinn er skoðaður frá sjónarhóli
barna. Litið er svo á að skoðanir barna, barnæska og líf sé áhugavert hér og nú og á
barnæsku sem afmarkað rannsóknarefni (Christensen og James, 2000; Corsaro, 1997;
James og Prout, 1997; keats, 2000; Langsted, 1994; O’kane, 2000; Qvortrup, 1994,
2002). Jafnframt er byggt á póstmódernískum hugmyndum um að börn séu sterk og
hæf, hafi eigin rödd sem beri að taka alvarlega og þau búi yfir þekkingu, skoðunum
og áhuga sem best sé að nálgast hjá þeim sjálfum (Dahl, 1995; Dahlberg, Moss og
Pence, 1999; Mayall, 2000).
l e iks­kó­l inn frÁ s­ jó­narHó­l i Barna