Fróðskaparrit - 01.01.2009, Page 89

THETHEORY OF EVOLUTION AND IDEOLOGY
87
Men sum tíðin gongur, koma nýggj
granskingarúrslit, samfelagið verður støðugt
meira komplekst, tørvurin á útbúnum fólki
veksur, brúk er fyri øllum kreftum, bæði
kvinnum og monnum. Congdin hevur m.a.
havt við sær, at tað ikki er tann kropsliga
styrkin, sum er avgerandi fyri, hvussu væl
skikkað eitt fólk er til eitt ávíst arbeiði, nýggj
tøkni krevur serútbúgvin fólk. Granskingin
innan fyri sálarfrøði og neurologi hevur koll-
velt okkara mynd av persónmenskuni. Menn
og kvinnur eru framvegis ymisk, men tað ber
ikki til at brúka vísindini til at grundgeva fyri,
at maðurin skal vera betur skikkaður til at
stýra á nøkrum øki. Tvørturímóti er eitt nú
tann amerikanski sálarfrøðingurin Howard
Gardner (f. 1943) komin fram til eitt ástøði,
sum sigur, at øll menniskju hava sjey sløg av
intelligensi, sum eru ment ymiskt og sett
saman ymiskt frá fólki til fólk, men tað er ikki
kynið, sum er tað avgerandi. Robert Louis
Stevenson var á rættari leið, tá ið hann í Dr.
Jekyll og Mr. Hyde segði, at
maðurin verður kendur sum eitt pinku-
samfeiag við mongum ósambceriligum og
sjálvstøðugum verum.33
Men tann siðbundna hugmyndafrøðin hevur
sterkar røtur í okkara mentan, tí tá ið sam-
anum kemur, snýr tað seg ikki um vitan og
sannleikar, tað snýr seg um tamarhald og
vald, og í so máta er støðan ikki nógv broytt,
hóast amboðini ikki eru tey somu. Síðan
tann kopernikanska heimsmyndin flutti Gud
°g himmalin niður á jørðina, er, sum vit hava
saeð, ein verjugarður fyri og annar eftir í tí
Patriarkalska verndarvirkinum fallin. So hvat
er til ráðar at taka? Intelligent design. Tá ið
skapanarsøgan í Bíbliuni ikki verður viður-
kend sum kelda til at greina lívsins uppruna,
tí hon ikki byggir á vísindaligt grundarlag, so
er næsta stig atgera hana vísindaliga. í USA
hava verið fleiri rættarmál um henda spurn-
ing, enntá í hægstarætti. Tað seinasta var í
Dover í Pennsylvania í 200534. Sakin kom av,
at foreldur til næmingar í einum skúla í
býnum ikki vildu góðtaka, at inteUigent
design skuldi leggjast fram sum vísindaliga
grundað alternativ til menningarástøðið eftir
Darwin. Dómurin varð ein ósigur afturat fyri
inteUigent des/gn-viðhaldsfólkini, og grund-
gevingin var tann sama sum áður: intelligent
design er ikki vísindaliga grundað, tað er ein
átrúnaðarlig konstruktión.
Higartil hevur tað ikki eydnast at troðka
menningarlæruna úrskúlunum, men roynd-
irnar halda fram, bæði í Amerika og Europa.
Nýliga, í 2006, hava viðhaldsfólkini fingið
stuðul fra fundamentalistiskari, islamiskari
síðu. Ein turkiskur rithøvundur og handils-
maður35 hevur sent eina bók ókeypis til skúl-
ar og stovnar í nógvum londum, har menn-
ingarlæran verður lýst sum eitt falsum. Fær
intelligent design innivist á skúlum og lærdum
stovnum og verður viðurkent sum ástøði á
jøvnum føti við vísindalig ástøði sum menn-
ingarlæruna, venda vit hugmyndafrøðiliga
aftur til miðøldina og noyðast at byrja
umaftur.
Bókmentir
Brix, K. 2002. Dialog i Babelstárnet. Føroya Fróðskap-
arfelag. Supplementum XXXIV.
Buskes, C. 2008. Evolutionár denken. Primus Verlag.
Dahlerup, P. 1983. Det moderne gennembruds kvin-
der. Gyldendal.
Darwin, C. 2008: Arternes oprindelse. (1859). Jørgen
Paludans Forlag.
Darwin, C. 1909: Menneskets Afstamning og Par-
ringsvalget. (1871). Gyldendalske Boghandel