19. júní - 19.06.1982, Blaðsíða 28

FÆÐINGAR
Þorgerður
í Benediktsdóttir
Reglur
almannatrygginga
Fœðingarorlof skv. lögum uin al-
mannatryggingar greiðist þeim kon-
um, sem ekki eiga rétt a launuðu
þriggja mánaða barnsburðarleyfi frá
störfum sínum. Petta þýðir í raun, að
opinberir starfsmenn og bankastarfs-
tnenn eiga ekki rétt á fæðingarorlofs-
greiðsluin almannatrygginga, en kjör
þeirra að þessu leyti eru tiyggð tneð
kjarasamningum og reglugerð og
verða þau ekki tíunduð hér.
Illutverk fæðingarorlofsgreiðslu al-
mannatrygginga er tvíþætt. Annars
vegar að koina í stað vinnutekna og
verður það að teljast ineginhlutverk
fæðingarorlofsins. Ilins vegar að
koma til móts við aukin útgjöld
heimilis, sem fæðing barns hefur í för
ineð sér. Síðargreinda atriðið kemur
fram í því, að fæðingarorlof greiðist
ekki aðeins þeim, sem fella niður
Iaunuð störf vegna barnsburðar,
heldur einnig þeim, sem stunda
ólaunuð störf, s. s. heimilisstörf,
skólanám o. 11.
Fæðingarorlof greiðist í þrjá inán-
uði, en framlengist um einn mánuð
eftir sérstökum reglum, liafi kona
verið veik á meðgöngutíma eða barn
krefst aukinnar umönnunar vegna
veikinda. Sé um ættleiðiningu eða
töku fósturbarns að ræða, greiðist
fæðingarorlof í tvo mánuði.
Jafnframt því, sem konum eru
tryggðar peningagreiðslur í tengsluin
við fæðingu, tr\rggja ahnannatrygg-
ingalög hér einnig önnur réttindi,
þ. e. réttindi gagnvart vinnuveitanda.
Þannig tryggja lögin rétt konu til
leyfis frá störfum í þrjá inánuði og
einnig er sérákvæði um að óheimilt sé
að segja baranshafandi konu upp
starfi, nema gildar og knýjandi
ástæður séu íyrir hendi. Sama gildir
um konu í fæðingarorlofi.
28
Réttur útivinnandi kvenna
Fæðingarorlofsgreiðslur skiptast í
þrjá llokka miðað við dagvinnu-
stundafjölda, sem kona hefur unnið á
vinnuinarkaði síðustu 12 mánuði
fyrir töku fæðingarorlofs. Fullt fæð-
ingarorlof greiðist þeim, sem sam-
kvæmt ofansögðu hafa unnið 1032
dagvinnustundir, en séu vinnustund-
ir færri skerðist greiðslan. Þannig
greiðast 2/3 lilutar ef vinnústunda-
fjöldinn er á bilinu 516—1031 dag-
vinnustund, en séu vinnustundir
færri en 516 greiðist 1/3 liluti fæð-
ingarorlofs. Upphæð óskerts fæðing-
arorlofs er þann 1. mars 1982 kr.
8.073 á mánuði.
Vinnustundafjöldi er staðfestur
með sérstöku vottorði frá vinnuveit-
anda.
Réttur koiiu til fæðingarorlofs-
greiðslu helst, þótt kona sé liætt störf-
um, þegar hún sækir uin fæðingaror-
lof, og engu máli skiptir livort hún
hyggist halda áfram störfum utan
heimilis að loknu fæðingarorlofi eða
ekki. Hér er þannig um áunnin rétt-
indi að ræða, þ. e. kona ávinnur sér
rétt til ákveðinnar greiðslu með
vinnuframlagi sínu síðustu 12 mán-
uði fyrir töku fæðingarorlofs.
Réttur kvenna
sem stunda ólaunuð störf,
s. s. heimilisstörf
Konur, sem eingöngu vinna á eigin
heimili, svo og þær sein af öðrum
ástæðum hafa ekki unnið á vinnu-
markaði síðustu 12 inánuði fyrir töku
fæðingarorlofs, eiga rétt á 1/3 hluta
fæðingarorlofsgreiðslna.
Ilinn skerti réttur þessara kvenna
tengist því tvíþætta hlutverki fæðing-
arorlofs, sem drepið var á hér að
framan, þ. e. annars vegar að koma í
stað tekna og liins vegar að koma til
móts við aukin útgjöld. Sé ekki um
tekjutap að ræða er hlutverk fæðing-
arorlofsgreiðslu einungis hið síðar-
nefnda.
Til samanburðar má hér benda á
reglur um sjúkradagpeninga, en þar
gilda að sínu leyti sömu sjónarmið.
Sjúkradagpeningar til þeirra, sem
starfa við eigið heimili, nema
fjórðungi fullra dagpeninga. Ilér
munu söntu rök að baki þ. e. að
meginhlutverk ineð greiðslunum sé
að bæta tekjutap og greiðslur því
skertar hafi ekki verið um launatekj-
ur að ræða.
Ef móðir samþykkir. getur faðir
tekið síðasta mánuð fæðingarorlofs-
ins og fellur þá greiðsla til móður
niður. Grundvallarskilyrði fyrir rétti
föður er því, að móðir eigi rétt til
fæðingarorlofs almannatn’gginga,
þar sern faðir á aðeins rétt á að taka
síðasta mánuð í stað inóður.
Réttur föður er háður skilyrðinu
uin að hann leggi fram sönnun þess,
að vinna verði lögð niður á greiðslu-
tímabili, en bent skal á að lögin
tryggja umræddum feðruin rétt til
launalauss leyfis frá störfum.
Sú upphæð, sein faðir á rétt á mið-
ast við þann vinnustundafjölda, sein
hann hefur unnið síðustu 12 mánuði
og vísast til þess, sem greint var um
það efni hér að framan.