19. júní - 19.06.1983, Síða 23

þau Jón og Gunna verða fyrir áhrifum
á margvíslegan hátt. Niðurstaða
þeirra mun alltaf mótast af ýmsum líf-
fræðilegum forsendum og félagslegri
mótun þeirra hvors um sig. Einnig hef-
ur uppbygging þjóðfélagsins, pólitísk-
ar ákvarðanir áhrif á þeirra niður-
stöðu. Hver svo sem niðurstaðan verð-
ur skilar hún sér aftur í hringrásina,
annars vegar inn í líffræðilegar for-
sendur og félagslega mótun afkomenda
þeirra og út í þjóðfélagið, þannig að
næst þegar upp kemur álíka þörf hjá
næstu Jóni og Gunnu hefur niðurstaða
hinna fyrri Jóns og Gunnu haft áhrif á
þá þörf sem þá kemur upp og hring-
rásin heldur áfram
Við neyðumst til að deila með okkur
verkefnum lífsins. Hér á undan hefur
stuttlega verið rakið það sem styður
hina hefðbundnu verkaskiptingu. En
því er ekki að leyna að oft yfirfærum
við ýmis konar verkefni sem við viljum
ekki íþyngja okkur sjálfum með t.d. til
makans. Þessu komum við í góðan bún-
ing og segjum t.d. ,,konan mín er svo
sniðug að skrifa á jólakort, hún gerir
allt svoleiðis hjá okkur“ eða „maður-
inn minn er svo duglegur að gera við
bíla, ltann sér alltaf um bílinn okkar“.
Þetta eru athugasemdir sem við heyr-
um oft. Áður en við vitum af hafa mót-
ast venjur í kringum þessa hluti og við
förum að trúa því að svona sé þetta frá
náttúrunnar hendi. Þetta getur líka
gengið ágætlega en hættan kemur inn
þegar við felum öðrum að annast
mikilvæga þætti í okkar eigin sjálfs-
mynd; þegar við verðum öðrum háð og
afsölum okkur ábyrgð á ákveðnum
þáttum sem móta liina heillegu sjálfs-
mynd.
Goðsögnin
I lífshlaupinu sjáum við mörg dæmi
um þetta hjá báðum kynjum. Goð-
sögnin gengur út á það, að við þurfum
aðeins að rækta með okkur ákveðnar
hliðar, því að seinna á lífsleiðinni mun-
um við hitta einhvern annan sem geti
orðið hluti af okkur og sem komi til
með að gefa okkur einhvern hluta af
sér. Tökum sem dæmi konuna sem vel-
ur að aðstoða eiginmanninn gegnum
nám og starfsframa, ala upp börnin
hans o.s.frv. gegn því að hann sjái fyrir
henni í staðinn. Hún skilgreinir sig út
frá eiginmanninum (eins og föður sín-
um áður). Hún fær hlutdeild í hans
starfsframa og velgengni (oftast þó að-
eins í huganum og í hugum annarra).
Skiljist síðan leiðir, við dauða, eða eitt-
hvað álíka ber að höndum, þá getur
hún því miður ekki notað prófskírtein-
ið hans eða gengið inn í það starf sem
hann hafði áður. Hliðstætt dæmi hjá
karlmanni gæti verið t.d. varðandi
uppalandahlutverkið og tengslin við
börnin, sem svo margir feður afsala sér
í lífshlaupinu. Og svo lengi sem við
felum öðrum svo mikilvæga þætti í
sjálfsmyndinni höfum við líka ágætis
sökudólg ef illa fer. Þá er alltafhægt að
kenna einhverjum öðrum um, þegar
óánægjuröddin verður of há. ,,Af
hverju leyfðir þú mér ekki að þróast
meðan tími var til?“ „Hvers vegna
hélst þú alltafbörnunum frá mér þegar
þau voru lítil.“
Til þess að parsamband geti þróast
á jafnréttisgrundvelli þurfa báðir ein-
staklingar að vera tiltölulega þroskað-
ir, geta gefið náið afsjálfum sér án þess
að týna sjálfum sér. Samrunaþörfm og
þörfin fyrir að vera eins er oft mjög
sterk í upphafi parsambands. Salka
Valka Halldórs Laxness fann fyrir
þessum tilfinningum, þegar hún fann
að hún var að verða ástfangin í Arn-
aldi. Á einum stað þegar þau eru að
ræða sín tilfinningamál finnur hún
fyrir tvíátta tilfinningum hjá sjálfri sér
og kveðst vera hrædd. Arnaldur spyr
hana þá við hvað og hún svarar: „Ég er
hrædd við sjálfa mig“, og enn eftir
nokkra þögn: „ég er svo hrædd um ég
týni sjálfri mér og finni mig aldrei aft-
ur.“
Kvenfrelsiskonur fyrri tíma gengu
hart fram í baráttunni fyrir jafnrétti
kynjanna. Jafnrétti að lögum myndar
þann ramma og þann grunn sem til
þarf til að hægt sé að móta nýja hefðir
og vinna þannig gegn fordómum hjá
konunum sjálfum og öðrum. Ennþá
er þátttaka kvenna í pólitík og leiðandi
störfum í þjóðfélaginu minni en karla.
Á vinnumarkaðnum fylla þær neðstu
launaflokka hjá stéttafélögunum.
Starfsvalið mótast af hcfðbundnum
hlutverkum konunnar. Umhyggju-
störfin svokölluðu eru nær eingöngu
stunduð af konum. Þeir fáu karlmenn
sem hætta sér út á slíka braut eru væg-
ast sagt litnir hornauga og álitnir jafn-
vel eitthvað skrítnir.
Að stokka upp spilin
Hér á undan hefur verið reynt að
varpa örlitlu ljósi á hinar „duldu“
hindranir í baráttu kynjanna. Við höf-
um reynt að skyggnast undir yfirborð-
ið og gera stærri hluta ísjakans sýnileg-
an. Bent hefur verið á hvernig notkun
á orðum, hugtökum og setningum vís-
ar til ákveðinna væntinga og hlutverka
sem mæta konum og körlum við fæð-
inguna og þau mótast af. í baráttu
kynjanna eru oft tilnefndir þrír synda-
selir, þeir eru allir á myndinni af Jóni
og Gunnu sem brugðið var upp að
framan. Þarna cr um að ræða konuna
sjálfa, karlmanninn og þjóðfélagið.
Með því að hætta leitinni að söku-
dólgnum og viðurkenna hin mótandi
áhrif skapast nýr grundvöllur til breyt-
inga. Samhliða lagalegum og félags-
legum lausnum, yrði þá einnig rcynt
að finna lausnir, sem miða að því að
losa um hin fastlæstu mynstur
kynjanna, cfla sjálfstraust þeirra og
byggja þau bæði upp innan frá. Karlar
og konur þurfa að stokka upp spilin og
cndurskilgreina hlutverk sín út frá
manngildishugmyndum.
Það er lán
að skipta við
SPARiSJÓÐiNN
5PARI5JDÐUR
HAFNARFJARÐAR
STRANDGÖTU 8-10
5PARIBJÚÐUR
HAFNARFJARÐAR
NORDURBÆR REYKJAVÍKURVEGI66
23