19. júní - 19.06.1983, Qupperneq 71

hondum saman
krifar um framkvæmd fóstureyðingarlaganna
mjög ofarlega á baugi hér á landi síð-
ustu árin.
Megintilefni þeirrar umræðu sem
átt hefur sér stað að undanfornu eru
lagafrumvörp þau sem Þorvaldur
Garðar Kristjánsson hefur lagt fram á
Alþingi um breytingar á lögunum. Eitt
slíkt frumvarp lagði hann fram á síð-
asta þingi ásamt 3 meðflutningsmönn-
um, sem nú höfðu bæst í hópinn. Þetta
frumvarp felur í sér tillögu um þreng-
ingu á núgildandi lögum á þann hátt
að lagt er til að heimild til fóstureyð-
inga af félagslegum ástæðum verði
felld brott. Málflutningur sá sem hafð-
ur er uppi í greinargerð með þessu
frumvarpi er með slíkum endemum að
ég elti ekki ólar við hann hér. Hvet ég
þó konur til að kynna sér hvað er borið
á borð alþingismanna í svo viðkvæmu
hagsmunamáli kvenna.
Er breytinga þörf?
Eg tel að reynslan hafi fyrir löngu
sýnt okkur að nauðsynlegt er að lögin
heimili fóstureyðingar af læknisfræði-
legum og félagslegum ástæðum.
Astandið fyrir lagabreytinguna 1975
sýnir þetta svo og sú athugun og undir-
búningsvinna sem þar lá að baki.
Brýnt er að standa gegn því að lögin
verði þrengd, reyndar tel ég að þau séu
túlkuð of þröngt núna í sumum tilvik-
um. í daglegu starfi mínu að barna-
vernd og félagslegri þjónustu verð ég
því miður áþreifanlega vör við hina
brýnu þörf sem er fyrir þessa heimild í
lögunum.
Ástæða er til að skoða ýmislegt í
sambandi við framkvæmdina. Meðal
annars væri vert að athuga livort ekki
sé mögulegt að skilgreina nánar í
reglugerð við hvað er átt með læknis-
fræðilegum og félagslegum ástæðum
fyrir heimild til fóstureyðingar. Ef litið
er á hlutfallslega skiptingu milli þess-
ara tveggja ástæðna, sést að fóstureyð-
ingar af félagslegum ástæðum eru í
miklum meirihluta. Vera má að þetta
sýni rétta mynd en nú er vitað að oft
tvinnast læknisfræðilegar og félagsleg-
ar ástæður rækilega saman. Það er við-
urkennt að heilsufar fólks mótast mjög
af félagslegum þáttum, s.s. aðbúnaði á
vinnustað, á heimili, efnahago.fl. Sagt
er að fyrir breytinguna 1975 hafi konur
gert sér upp þunglyndi til að fá fóstur-
eyðingu en ástæður oft verið fremur
félagslegar en að um geðsjúkdóm væri
að ræða — eða voru konurnar orðnar
þunglyndar af erfiðleikunum? Undir
hvað fellur þungun þegar lykkjan
bregst? Léleg getnaðarvörn — vanda-
mál læknisfræðinnar? Fær kona með
erfiðar félagslegar aðstæður fóstureyð-
ingu af læknisfræðilegum ástæðum í
þessu tilviki? Hvað með íjögurra barna
móðurina um fertugt sem er orðin
þreytt og þolir illa getnaðarvarnir?
Eru aðstæður hennar læknisfræðilegar
eða félagslegar? Þannig er margt óljóst
og umræðan um hvort félagslegar
ástæður eigi rétt á sér í lögunuin verð-
ur gerviumræða. Auk þess ber hún vott
um óskiljanlegan tvískinnung þegar
þetta sjónarmið er borið fram með
þeim rökum að félagslegar aðstæður
geti aldrei réttlætt fóstureyðingu, það
sé siðferðileg skylda að varðveita líf.
Hvað með lííið þegar um er að ræða
læknisfræðilegar ástæður?
Ráðgjöf og fræðsla
Brýnt er að hin ágætu ákvæði í I.
kafla laganna um ráðgjöf og fræðslu
komi til framkvæmda. I lögunum er
skýrt kveðið á um að veita skuli ráðgjöf
og fræðslu varðandi kynlíf og barn-
eignir. Landlæknir skal hafa yfirum-
sjón með framkvæmd og uppbyggingu
en þjónusta þessi skal veitt á heilsu-
gæslustöðvum og sjúkrahúsum. Allar
viðurkenndar getnaðarvarnir skulu
fást hjá ráðgjafarþjónustunni. Unnið
skal að því að auðvelda fólki útvegun
getnaðarvarna m.a. með því að sjúkra-
samlög taki þátt í kostnaði þeirra.
Fræðsluyfirvöld skulu í samráði við
skólayfirlækni veita fræðslu um kynlíf
og siðfræði kynlífsins á skyldunáms-
stigi í skólum landsins. Einnig skal
veita þessa fræðslu á öðrum námsstig-
um.
8 ár eru nú liðin frá gildistöku þess-
ara laga. Eg minnist þess að um eitt
voru menn sammála í hinni hatrömmu
umræðu sem fram fór hér á landi fyrir
gildistöku þeirra. Það var um ágæti
þessara ákvæða sem ég hefi nú getið.
En hvað bólar á framkvæmdum? Er
kynfræðslu nógu vel háttað í skólum
landsins? Er almenningi tryggður að-
gangur að ráðgjafarþjónustu? Eru
getnaðarvarnir greiddar niður af
sjúkrasamlögum? Því miður verður að
svara þessum spurningum neitandi.
Ekkert stórátak hefur enn verið gert í
þessum efnum.
Ráðgjöf og fræðsla á þessu sviði
skiptir þó mestu þegar rætt er um fóst-
ureyðingar. Er það ekki kjarni málsins
— að koma í veg fyrir ótímabærar þung-
anir? Nauðsyn er að konur taki hönd-
um saman og geri skýlausar kröfur um
að þessum ákvæðum verði hrint í
framkvæmd. Ef til vill verður það til
þess að hin öfgakennda og ömurlega
umræða um fóstureyðingalöggjöfina
verður úr sögunni.
Gubrún Kristinsdóttirfélagsrábgjafi
71