Frjáls verslun - 01.07.2003, Síða 45

BRÉF TIL BLAÐSINS
röng enda er hún hvorki reist á lykilstað-
reyndum málsins né gildandi lögum um
verkefni og ábyrgð endurskoðenda.
Tilefni Skrifa untíirritaðs Tilefni þessara
skrifa undirritaðs nú er að í nefiidri grein,
Kusk á hvítflibba, er enn vitnað í grein Stef-
áns sem heimildargagns um málsatvik í
því máli. Annmarka á þeirri umhöllun Stef-
áns eða andsvara við henni er ekki getið.
Hér á eftir verður reynt að bæta úr
þessu, draga fram lykilatriði málsins, for-
sendur dóms Hæstaréttar og síðan hvaða
lærdóm stjórnendur hlutafélaga og endurskoðendur reikninga
þeirra geta dregið af þessum dómi Hæstaréttar. Nathan &
Olsen hf. (N&O) er eitt af elstu fyrirtækjum á sínu sviði hér á
landi, stolhað í Reykjavík árið 1912. Það er og hefur verið vel
rekið, það er með traustan ijárhag og nýtur virðingar í sínu við-
skiptaumhverfi.
Samkvæmt lögum um hlutafélög fer félagsstjórn með mál-
efni hlutafélags og skal annast um að skipulag þess og starf-
semi sé jafnan í réttu og góðu horfi og nægilegt eftírlit sé haft
með bókhaldi og meðferð tjármuna félagsins. Samkvæmt hluta-
félagalögum annast framkvæmdastjóri daglegan rekstur félags
og fer í þeim efnum eftír þeirri stefnu og fyrirmælum sem
félagsstjórn hefur gefið. Eitt verkefna framkvæmdastjóra er að
sjá um að bókhald félagsins sé fært í samræmi við lög og venjur
og að meðferð eigna þess sé með tryggilegum hættí.
Endurskoðendur í vinnu fyrir stjórnir féiaga Það verkefni
stjórnar N&O að annast um að nægilegt eftirlit væri með
bókhaldi félagsins og meðferð tjármuna þess auk endur-
Hvaða lærdóm er hægt að draga?
Sá lærdómursem stjórnendurfyrirtækja og endurskoðendur
geta dregið afþessum dómi Hæstaréttar er að:
Endurskoðunarstarf hins kjörna löggilta endurskoðanda
félags er unnið í þágu félagsins sjálfs, hluthafa þess og
stjórnar.
2 Endurskoðandinn ber ábyrgð á því að það starf sé unnið
í samræmi við lög og reglur um það verkefni.
3 Endurskoðandinn verður að koma athugasemdum
sínum og ábendingum á framfæri við stjórn félags.
4 Innra eftírlit verður að vera til í fyrirtækjum, það verður
að vera virkt og sjálfstætt.
5 Ef kjörinn endurskoðandi fyrirtækis tekur að sér önnur
verkethi fyrir fyrirtækið en endurskoðun reikninga þess
er nauðsynlegt að greina þau verkefni með skýrum hættí
frá endurskoðunarverkefni endurskoðandans.
6 Endurskoðandi hlutafélags er skyldur að bæta hluta-
félagi það tjón sem hann hefur valdið félaginu í
störfum sínum samkvæmt ákvæðum 134. greinar
hlutafélagalaga.
skoðunar reikninga fyrirtækis-
ins var framkvæmt með því að
kjósa og ráða fyrirtækið
PricewaterhouseCoopers ehf.
(PwC) og starfsmann þess,
Gunnar Sigurðsson, löggiltan
endurskoðanda, til þeirra
starfa. Það samningssamband
hófst reyndar með samn-
ingum við forvera PwC á fyrri
helmingi síðustu aldar. Það
félag ásamt starfsmönnum
sínum er eitt af virtustu
endurskoðunarfyrirtækjum landsins. Enda þótt PwC hafi upp-
haflega verið endurskoðunarfyrirtæki hefúr það, á hliðstæðan
hátt og mörg önnur endurskoðunarfyrirtæki á seinni árum,
fært út kvíarnar og selur margháttaða ráðgjafaþjónustu auk
endurskoðunarstarfanna, svo sem skipulagningu á innra eftir-
liti fyrirtækja, ráðgjöf um áhættustýringu, aðstoð við
reikningsskil, tjármálaráðgöf, sértækar kannanir, vottanir o.fl.
Hið langa og trausta viðskiptasamband fyrirtækjanna hafði
leitt til þess að N&O fól sérfræðingum PwC ýmis önnur verk-
efni en endurskoðun reikninga félagsins. Meðal þeirra verk-
efna var einmitt skipulagning innra eftirlits fyrirtækisins og
eftírlit með virkni þess eftirlits á hveijum tíma.
Fjárúrátturinn hjá Nathan & Olsen Atvik fjárdráttarmáls þess
sem umræddur dómur flallar um voru í stuttu máli þau að á
árunum 1992 til 1996 dró starfsmaður N&O sér fé úr sjóðum
félagsins að ijárhæð samtals liðlega 32 mkr. Innheimtu-
aðgerðir báru ekki annan árangur en þann að starfsmaðurinn
greiddi sem næst 7 mkr. og eftir gjaldþrot starfsmannsins
stóðu óbættar 25,5 mkr.
Aðferð sú sem starfsmaðurinn notaði við að koma fjárdrætt-
inum fyrir í bókhaldi fyrirtækisins var sérstæð miðað við Jjár-
dráttarmál almennt. Þannig var fjárdregnum upphæðum komið
fyrir í fáeinum liðum efnahagsreiknings í bókhaldi fyrirtækisins
en þær færslur komu ekki fram í rekstrarreikningi þess.
Árlegur tjárdráttur starfsmannsins varð þannig (síhækk-
andi) hluti eigna félagsins í hinum endurskoðuðu árs-
reikningum þess, efnahagsreikningum, á fj árd ráttar ti rn ab i 1 i n u.
Fjárdrættí er oftast leynt með fölsunum á rekstrarliðum
reikninga félaga. Þá kemur hann ekki fram í ársreikningi næsta
árs á eftír fjárdráttarári, safnast ekki upp sem eignaliður í efha-
hagsreikningi félags, ef ijárdráttartímabil nær yfir íleiri ár.
Gagnvart starfsmönnum PwC, sem höfðu bæði það hlutverk
að ganga frá endanlegri gerð ársreikningsins og endurskoða
hann, „leyndi" starfsmaðurinn ijárdrætti sínum ýmist með þvi
að afhenda þeim falsaðar afstemmingar og hins vegar ein-
faldlega með því að láta undir höfuð leggjast að láta þá hafa
afstemmingar eða upplýsingar yfir þá bókhaldslykla sem þeir
kölluðu eftír frá honum.
Starfsmenn PwC hönnuðu ekki fylgiskjöl Starfsmenn PwC
könnuðu ekki fylgiskjöl bókhaldsins, stoðgögn eða annan
í greininni
„Kuská
hvítflibba"
var vitnað í
umfjöllun
Stefáns um
dóm Hæsta-
réttar yfir
endur-
skoðanda
Nathans
& Olsens.
45