Saga - 1951, Síða 65

239
nema ef einhver veraldarhöfðingi tók mál þeirra
að sér. Fjárvon var víðast lítil, þó að alþýðu-
menn brytu af sér, og hafa biskupar þá tekið
það, sem tekið varð, alveg hljóðalaust. En því
verður þó ekki neitað, að biskupar veittu inum
fátæku og umkomulitlu mönnum stundum vernd
og skjól gagnvart veraldarhöfðingjum og hjálp-
uðu þeim til þess að ná rétti sínum, er ríkismenn
gerðust brotlegir við þá. Nokkur fjárvon var
og oftast samfara slíkri aðstoð. Ekki verður séð,
að nokkur hafi um þessar mundir látið í ljós efa
um trúarkenningar kirkjunnar eða um löghelgi
kirkjusiða. tílfúð milli kirkj uvaldsmanna og
veraldlegra ríkismanna reis oftast vegna fjár-
dráttar kirkjunnar manna og harðræða í garð
veraldarmanna. En þess vegna gerðust kirkj-
unnar menn illa þokkaðir. Þeir höfðu að því
leyti undirbúið jarðveg siðaskiptanna, með því
að ýmsir ríkismenn hafa vænt sér meira frjáls-
ræðis með inum nýja sið en með inum gamla.
Að því leyti má segja, að kirkjuvaldið hafi að
nokkru leyti sagað sundur þá grein, sem það
sat á. Má nærri geta, að veraldlegir frömuðir
siðaskiptanna, og sennilega inir andlegu líka,
hafi hampað þessari ástæðu til áróðurs fyrir
inn nýja sið.
Slíkt var ástandið, þegar siðskiptahreyfingin
hefst hér á landi.
Víkjum þá að riti Guðbrands Jónssonar.
Um siðaskiptatímabilið hefur auðvitað ýmis-
legt verið skrifað, áður en Guðbrandur ritaði
sína bók. Mest er um það vert, sem dr. Páll E.
ólason hefur skráð um menn og atburði þessa
tímabils. Inir eldri menn, sem um siðaskipta-
tímann hafa skrifað og menn þess, hafa flestir