Saga - 1951, Síða 76

250
ætla að verja Jóni biskupi staðinn. Jón Arason
er mikill kirkjuhöfðingi og ber um skáldgáfu
sína af starfsbræðrum sínum og flestum eða
öllum samtíðarmönnum sínum. En hann er barn
síns tíma, og má tíðarandinn afsaka hann, eins
og samtíðarmenn hans, að því leyti sem hann
þarf afsökunar við. Auðhyggju hans bæði fyrir
kirkju sína, sjálfan sig og venzlamenn sína má
vafalaust skrifa í reikning tíðarandans. Sonum
sínum kornungum treður hann í albeztu presta-
köllin í'f jórðungi sínum og syni sínum og tengda-
syni kemur hann ungum í lögmannsembætti.
Hvort tveggja hefur verið hans verk, þótt hann
hafi ekki beinlínis opinberlega komið þar nærri.
Deila má sjálfsagt annars um dóma höfund-
ar um ýmsa af þeim mönnum, sem við sögu Jóns
biskups koma, en yfirleitt verður að viðurkenna
það, að höfundur hafi þar mikið til síns máls,
enda verður dómurinn einatt mismunandi eftir
því, af hvaða sjónarhól á hvern mann er litið.
Höfundur kallar t. d. Gottskálk biskup Nikulás-
son „ágætan“ mann og getur í því sambandi
inna miklu sálugjafa hans. Ef Gottskálk er met-
inn einvörðungu eftir gæzlu hans á hagsmun-
um sínum og katólskrar kirkju, þá má þetta ef
til vill til sanns vegar færa — í fljótu bragði.
En ef nánar er að gáð, þá getur það ekki dulizt,
að slíkur maður sem Gottskálk, sem lítið virðist
annað stunda en eflingu kirkjuvaldsins og fjár-
plóg kirkjunni og sér til handa, gat naumast
aukið vinsældir kirkjunnar eða hennar manna.
Og satt að segja virðast sálugjafir hans til
kirkju sinnar ekki bera mikilli mannúð eða
mildi vitni, heldur einblínir hann á kirkjuna —
og sínar eigin þarfir, að hans viti, því að ef til