Saga - 1951, Síða 79

253
landsins, sem allar hafa borið höfundi sínum
vitni um gagnrýni, glöggvan skilning, þægileg-
an stíl og vandaðan frágang. Saga landsyfir-
dómsins, sem Sögufélag gaf út 1947, er síðasta
rit dr. Björns, er birt var áður en bók sú, sem
hér skal að nokkru geta, kom út, og er sömu
kostum búin sem fyrri rit hans.
í síðast birta riti sínu, er hann nefnir „Síð-
asti goðinrí', er rannsóknarefni hans þáttur úr
sögu 13. aldar. Úr hafróti Sturlungaaldar svo-
nefndrar skolaði fjórum stórmennum landsins
ósködduðum á land, þeim Gizuri Þorvaldssyni,
einum slyngasta manni 13. aldar, Hrafni Odds-
syni, er svo var mikillar náttúru, að Gizuri Þor-
valdssyni féllust einhvern veginn hendur, er
hann átti ráð á lífi hans, Sturlu Þórðarsyni,
sagnamanninum hófsama og „alvitra" og skáld-
inu, og austfirzka höfðingjanum Þorvarði Þór-
arinssyni, sem lengst lifði manna þessara og
harðast hefur verið dæmdur af ýmsum mönn-
um. Dr. Björn velur riti sínu nafnið: Síðasti
goðinn, af því að Þorvarður deyr síðastur þeirra
atkvæðamanna, sem með goðorð hafa farið á
íslandi og mestur hefur verið tilkvæmdarmað-
ur leikmanna á landinu eftir að Gizur Þorvalds-
son leið, næstur Hrafni Oddssyni. Þeir bræður,
Þorvarður og Oddur Þórarinssynir, eru af gam-
alli og gróinni höfðingjaætt, eru báðir eflaust
afburðamenn að ýmsu leyti og hljóta ungir
konur af algöfugustu ætt landsins, Oddaverja.
En hamingjan er þeim bræðrum nokkuð hverf-
lynd, eins og flestum íslenzkum höfðingjum á
13. öld. Oddur leggur hendur á biskupinn á Hól-
uni, en það var þá höfuðglæpur að lögum kat-
ólskrar kirkju og leiddi yfir Odd bann (anathe-