Saga - 1997, Blaðsíða 158

156
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
er ljóst að umræðan í blöðum og tímaritum var nokkuð á skjön við
daglegt líf meginþorra fólks en hún lagði drög að mun skarpari
kynjamun þegar líða tók á 20. öldina og snerist á þann veg upp i
andhverfu sína gagnvart alþýðukonum. Ekki verður þó fullyrt hér
um þessi álitamál þar sem miklu viðameiri rannsókna er þörf á
eðli kvenfrelsisbaráttunnar og þá sérstaklega tengslum hennar við
þróun millistéttarinnar í landinu.
Baráttan um börnin
Hér hefur því verið haldið fram að mýtan um konur og hlutverka-
skipan samfélagsins hafi átt lítið skylt við daglegt líf alþýðu manna
um aldamótin 1900. En þrátt fyrir að boðskapur bænda og borgara
(millistéttarinnar) hafi ef til vill ekki hitt í mark hjá alþýðunni i
upphafi 20. aldar þá voru talsmenn þessara borgara mjög ötulir við
að koma heimssýn sinni á framfæri. Það má með sanni segja að
ekkert málefni hafi verið millistéttinni óviðkomandi og margt álita-
málið náði hún að sveigja að hugmyndafræði sinni. Víða í hinum
vestræna heimi urðu áhrif millistéttarinnar mikil við mótun al-
mennrar menntastefnu. Þau gildi sem hún hóf til vegs og virðingar
sátu þar í öndvegi.34 Það fer ekki á milli mála að með markvissn
skipan menntamála náði millistéttin í Evrópu sterkum tökum á hug-
arheimi fólks úr öllum stéttum. Samfléttað kristilegum boðskap var
það eitt megininntak slíkrar menntunar að kenna alþýðunni réttar
hegðunarreglur í sívaxandi þéttbýli. Markmiðið var tengt löngun
ráðandi afla til að vernda eignir þeirra sem auðinn áttu og koma a
föstum umgengnisreglum sem tryggðu stöðugleika vinnuaflsms
þannig að launþegar skildu að þeim bæri að stunda vinnu sína af
meiri einbeitni og ögun en gert var í þjóðfélögum sem áttu allt sitt
undir sól og regni. Skólarnir urðu því lykillinn að hinni nýju hugs-
un og hegðun þéttbýlisbúa. Það er því ekki úr vegi að huga að
hvaða áhrif skólamenntun á íslandi hafði á mótun hugsunarháttar
barna sem voru að alast upp í upphafi tuttugustu aldar og þá ser-
staklega með tilliti til kynhlutverka.
í raun er nauðsynlegt að svara því hvers konar kynhlutverk börn
lærðu á þessu tímabili í skólum og hversu frábrugðin þau v°rU
34 Sjá ágætt yfirlit yfir þessa þróun skólamenntunar í Mary Jo Maynes, SchoohH
for the People. - Harvey J. Graff, The Legacies ofLiteracy.