Saga - 1997, Blaðsíða 248

246
RITFREGNIR
Miðaldakirkjan barðist gegn frillulífi, ekki síst presta, en varð kannski
ekki eins mikið ágengt og ætla hefði mátt. Með siðskiptum breyttist þessi
afstaða, prestar máttu kvænast og klaustur voru lögð niður. Margrét Eggerts-
dóttir vitnar í yfirlitsrit um það að við siðskiptin hafi verið lögð áhersla a
að konur gengju í hjónaband. Hún spyr hvort þessi áhersla komi fram i
trúarlegum kveðskap kvenna en telur að svo sé ekki.
Orð Gísla biskups Oddssonar frá 1638 eru athyglisverð í þessu viðfangú
hann skrifar: „í landinu er fjöldi guðhræddra meyja sem aldrei hefur
tekið í mál að giftast heldur staðráðið að vera meyjar af tómri siðsemi •
Amk. tvær hefðarkonur snemma á 17. öld einsettu sér að varðveita mey'
dóm sinn þótt þær ættu kost margra vonbiðla. Þetta voru þær Halldora
dóttir Guðbrands biskups og Rannveig mjóa á Háeyri og nutu öðrum
konum meiri virðingar. Við Halldóru er td. kennd Halldórukirkja á Hól-
um sem hún lét reisa og Rannveig var efnuð vel, hafði umtalsverða ut
gerð og ól upp fjölda fósturbarna. Manni dettur í hug að bera saman vi
samtímakonu þeirra, Elísabetu Englandsdrottningu, sem var virt og dáö
sem hrein mær og við hana er td. kennt fylkið Virginía í Bandaríkjunum-
Þessar konur minna á abbadísir miðalda og jafnframt kvenskörungn
Islendingasagna.
Guðrún Ása Grímsdóttir bendir á að við siðskiptin komu um 280 pres*
ar út á hjónabandsmarkaðinn, gátu gengið í formlegt hjónaband og ha
það verið gleðiefni konum sem áttu kannski ella ekki kost annars en vera
óformlegar fylgikonur prestanna, án húsfreyjutignar, eða þá einstæðar
vinnukonur. Hún bendir á að eftirmæli eftir biskupsmatrónur og konur
æðri presta hafi líkan tilgang og sögur helgra meyja í kaþólsku, að breytw
breytanda. Þær eru sagðar nafnkunnugar af guðhræðslu, kvendygðuW
og stundum ölmusugæðum. Fram kemur neðanmáls að í umræðum ha
séra Gunnar Kristjánsson talið þessa skoðun glannalega. Mér dettur í hug
að þessar frómu forstandskonur minni kannski frekar á Mörtu sem Ásdis
kom að og slíkar konur nutu virðingar kirkjunnar manna á miðöldum-
Hins vegar er flóknara að sjá að þær samsvari hinum helgu meyjum sem
höfnuðu körlum; það gera aftur á móti Halldóra og Rannveig mjóa; hug
myndir miðaldakirkjunnar um gildi meydóms og ætlaðar gamlar hug
myndir um karllega þætti í eðli sumra fyrirmyndarkvenna voru kanns
lífseigari en svo að þær hyrfu með skjótri svipan við siðskipti.
Margrét Jónsdóttir félagsfræðingur birtir hér góða og merkilega athug
un á stöðu og hlutverki kvenna í þremur trúarhópum á íslandi. í öllum
eru karlar í forystu og í tveimur, í Fíladelfíu og Krossinum, er yfirval
staða karla alveg viðurkennd og þaggað hefur verið niður í konum. HinS
vegar kemur í ljós að í Krossinum teljast konur vera bænheitari en kar ‘
og þessi máttur er tengdur síðu hári þeirra. . ,
Þetta kemur að sumu leyti heim við skoðanir Auðar Eirar á stöðunW
íslensku kirkjunni á okkar tímum; konur starfa af áhuga innan kirkjunnar