Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 42

EGGERT ÞÓR BERNHARÐSSON
sjötta áratugnum og í hópi
þeirra var margt sveitafólk
sem flutti til Reykjavíkur í á-
föngum, hafði sest að í nær-
liggjandi kaupstað eða kaup-
túni og síðan flutt búferlum.2
Fram undir 1900 einkenndust
flutningarnir til bæjarins þó af
aðstreymi fólks úr öllum
byggðarlögum, margir komu
úr sveit. A sjöunda áratugnum
flutti fólk enn til borgarinnar,
en flestir komu nú úr kaup-
stöðum og kauptúnum. Um
miðjan áttunda áratuginn tóku
fólksflutningar í landinu hins
vegar nýja stefnu. Frá 1973
fluttust fleiri úr borginni út á
land en komu af landsbyggð-
inni til hennar á sama tíma.
Svo stóð til 1980. Höfuðborg-
arsvæðið í heild missti að-
dráttarafl sitt á aðra lands-
menn og tapaði íbúum í fólks-
flutningum til landsbyggðar-
innar. „Flóttinn" til Reykjavíkur
hafði stöðvast eftir um eitt
hundrað ára einstefnu. Árið
1976 markaði tímamót í
mannfjöldaþróun Reykjavíkur
á 20. öld en þá fækkaði íbú-
um höfuðstaðarins í fyrsta
sinn á öldinni. Næstu ár hélt
Reykvíkingum áfram að fækka
vegna brottflutnings frá borg-
inni og minnkandi náttúru-
legrar fjölgunar, þ.e. lækkunar
fæðingartíðni og hækkunar
dánartíðni. Vöxtur kaupstaða
víða um land var ör á sama
tíma. Brottflutningur fólks úr
borginni út í hinar dreifðari
byggðir og stöðvun „fólksflótt-
ans“ utan af landi til Reykja-
víkur stóð þó stutt yfir. Raunar
aðeins síðari hluta áttunda
áratugar. Á þeim níunda sner-
ist dæmið við á nýjan leik og
fólk flykktist til höfuðborgar-
innar annars staðar af landinu
í þúsundatali.3 Þannig náði
Reykjavík skjótt aftur þeirri
stöðu sem hún hafði haft nán-
ast alla öldina og varð á ný sá
öxull sem fólksflutningar í
landinu snerust um.
íbúar Reykjavíkur báru vita-
skuld glögg merki fólksflutn-
inganna í landinu og um
miðja öldina var bærinn að
miklu leyti byggður fólki sem
flutt hafði úr sveit og beinum
afkomendum þess. Árið 1940
var meirihluti Reykvíkinga
fæddur utan höfuðstaðarins
en ríflega 40% innan bæjar-
markanna. Tuttugu árum fyrr
var hins vegar aðeins rúmur
þriðjungur bæjarbúa fæddur í
bænum en árið 1950 var nærri
helmingur íbúa borinn og
barnfæddur þar.1 Á síðari
hluta sjötta áratugar náðu síð-
an innfæddir Reykvíkingar yf-
irhöndinni yfir aðflutta bæjar-
búa, enda fjölgaði þar börnum
og ungmennum innan tvítugs
snarlega fyrstu tvo áratugina
eftir stofnun lýðveldis á Is-
landi. Árið 1960 töldust t.d. til
þessa aldurshóps liðlega 40%
bæjarbúa.5 Hlutur krakkanna í
íbúafjöldanum átti stærstan
þátt í því að innfæddir Reyk-
víkingar voru orðnir fleiri en
innflytjendur undir lok sjötta
áratugar. Krakkarnir uxu úr
grasi á sama tíma og bærinn
tók á sig ýmis svipmót borgar,
ólust upp með borgarmynd-
uninni. Aldursskipting innflytj-
enda til Reykjavíkur var nokk-
íbúar Reykjavíkur
báru vitaskuld glögg
merki fólksflutning-
anna I landinu og um
miöja ötdina var bær-
inn aö miklu leyti
byggöur fólki sem flutt
haföi úr sveit og bein-
um afkomendum
þess.
uð ólík aldursskiptingunni í
bænum yfirleitt. Það var eink-
um fólk á besta starfsaldri sem
leitaði til Reykjavíkur utan af
landi og settist þar að, eignað-
ist börn og buru. Stundum
gekk fólki hins vegar heldur
erfiðlega að laga sig að nýjum
aðstæðum. Reykjavík orkaði á
marga innflytjendur sem stór-
borg, þeir skynjuðu hana stærri
en hún var í raun. Reykjavík
var svo gjörólík því sem fólk
þekkti úr sveitinni og þorpun-
um. Borgarsamfélagið, sem tók
að ryðja sér til rúms eftir síðari
heimsstyrjöld var í flestu tilliti
andstæða sveitasamfélagsins
sem svo margir aðfluttir bæjar-
búar höfðu drukkið í sig með
móðurmjólkinni og kynnst
náið. Innflytjendurnir breyttust
ekki allir í borgara í einni svip-
an. Manneskjan breyttist ekki
jafn hratt og umhverfið. Og í
huga margra innflytjenda laust í
raun tveimur heimum saman
um og upp úr miðri öldinni og
toguðust þar á, annars vegar
var heimur sveitanna, á hinn
bóginn heimur höfuðstaðarins.
Skilin milli þeirra voru ekki
ætíð ljós.
Lækjargata skömmu fyrir 1960. Reykjavík dró til sín fólk hvaöanæva af landinu og margir héldu til
höfuöstaöarins í von um betra líf.
40