Ný saga - 01.01.1990, Page 39

dönskuna, þó að íslenskar
bókmenntir á dönsku standi
ekki á jafn gömlum merg og
latínubókmenntirnar. Til að
mynda segist Brynjólfur bisk-
up vera eini maðurinn sem
kunni dönsku í Skálholti á of-
anverðri 17. öld. Það er ekki
fyrr en í lok 18. aldar, um það
bil sem stjórnsýslumiðstöðvar
landsins flytja búferlum til
Reykjavíkur, að danskan fer
að ná sér á strik sem íslenskt
ritmál í krafti þess að hún er
þá ríkismál íslendinga. Nýlega
komu út Ritverk Jónasar Hall-
grímssonar, en eitt framlag
þess safns er að prenta dönsk
kvæði Jónasar. Hins vegar eru
ferðabækur hans ekki prent-
aöar á frummálinu; það er því
ekki texti Jónasar sem menn
lesa, heldur þýðingar ritstjóra;
og þótt ágætar séu eru þær
ekki eftir Jónas. Þessi afstaða
til dönskunnar kemur víða
fram. Grímur Thomsen skrif-
aði á því máli merkar ritgerðir
sem mönnum hættir til að
setja ekki í samband við ís-
lenskar bókmenntir, af því að
þær eru samdar á dönsku.
Hvernig á að flokka Jóhann
Sigurjónsson, Guðmund Kamb-
an og Gunnar Gunnarsson?
Flest verk þessara manna voru
frumsamin á dönsku. Sum eru
reyndar til í ágætum íslensk-
um þýðingum ekki minni
penna en Halldórs Laxness og
Magnúsar Ásgeirssonar. En
það eru ekki frumtextarnir.
Þeir voru samdir í Kaup-
mannahöfn handa dönskum
ríkisborgurum. Um þessi verk
má nota sömu röksemd og
um latínubókmenntirnar: var
ekki tilvera dönskunnar og
danska ríkisins nauðsynlegt
skilyrði fyrir því að þau voru
skrifuð? Er alveg víst að þau
hefðu verið skrifuð ef höfund-
arnir hefðu ekki kunnað ann-
að en íslensku? Og þá vaknar
ein spurning enn: Verk þess-
ara manna eru að vísu til í
þýðingum en hvernig væri að
gefa þau einhvern tímann út á
frummáli, málinu sem þau
voru skrifuð á: dönsku?
Til að takast á við íslenska
menningarsögu þurfa menn
að kunna skil á þessum þrem-
ur málum; þeir þurfa viðeig-
andi þekkingu á menningar-
sögulegum bakgrunni og ef
þeir ekki vita neitt um hann
eru þeir alls ófærir um að
skilja menningarsöguna. Hvern-
ig á að fá botn í íslenska
menningarsögu án vitneskju
um latneska og danska þátt-
inn í henni? Stundum er reynt
að einangra íslenska þáttinn i
menningunni og skilja hann
sem einhvers konar sjálfstæða
íslenska hefð sem hafi haldist
óbreytt svo að segja frá því á
landnámsöld. Sameiginlegt
slíkum tilraunum er að erlend-
ir þættir eru útilokaðir og ís-
Gunnar Gunnarsson
Kirken paa Bjerget
Af Uggi Greipssons Optegnelser
Kirken paa Bjerget er ingen Selvbiografi i
Ordets vanlige Mening. Stoffet er ganske rigtigt
Digterens Erindringsstof fra Barndommen og
Ungdommen, men alle Navnene og ikke faa af
Situationerne ser opdigtede ud. Det er saaledes
Selvbiografi forklædt i Romanform.
Kirken paa tíjerget er Dagbogen om, hvor-
dan Livet blev til fra Time til Time. Den is-
landske Hverdag staar paa Bladet uden roman-
tisk Billigguld og uden sentimental Folkevise-
musik udsat for Harmonika. Der aabnes for
en gammel, gemt Værdi af umaalelig Kraft.
For Manden og Digteren betyder Værket hele
det Materiale vurderet, han skabtes af, og hele
det Stof beskuet igen, som han selv byggede
en Verden og en Digtning forunderlig op over.
Kjeld Elfelt
Kirken paa Bjerget bestaar af: Leg med Straa,
Skibe paa Himlen, Natten og Dremmen, Den
uerfarne Rejsende, Hugleik den Haardtsejlende.
Samlet Pris for alle 5 Bind er hæftet Kr. 27.75,
indb. i Shirting Kr. 39.75 og indb. med Skind-
ryg Kr. 49.25. — Kan om onsket leveres i
Ratesubskription for 3 Kr. om Maaneden.
GYLDENDAL
Hver er artrtars hin eina sanna Fjallkirkja: Kirken pá Bjerget(1923),
Fjallkirkjan i þýöingu Halldórs Laxness (1951) eða Kirkjan á tjallinu (1973)
eftir Gunnar Gunnarsson? Myndin sýnir augýsingu um Kirken pá Bjerget
frá 4. áratugnum.
37