Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 70

Magnús Þorkelsson
SÖGULEGAR ÓGÖNGUR
Er of mikil saga kennd í menntaskólum?
Eða er ekki kennd „rétt saga”?
yið höfum engar megin-
línur í sögunni eins
skýrar og þjóðernis-
stefna vekjandi sögukennslu
var...Sennilega verðum við að
sætta okkur við að þeir sælu
tímar séu 1 iðnir...“ (Gunnar
Karlsson, „Markmið Sögu-
kennslu", Saga 1982, bls. 219.)
Það er varla ofmælt að segja
að íslenskt þjóðfélag hafi gjör-
breyst síðustu áratugi hvað
varðar samfélagsgerð, atvinnu-
mál og fleira. Á sama tíma
hafa einnig orðið miklar breyt-
ingar á ytra ramma skólastarfs,
og sums staðar á innra starfi. Á
haustdögum 1989 birti Mennta-
málaráðuneytið skýrslu um
innra starf í framhaldsskólum.
Þar er kallað á enn frekari
breytingar. Hvar stendur sagan
í þessum stampasteypingum?
Hefur hún breyst? Ætti hún að
breytast? Er hún kannski úrelt
og gamaldags grein? Þau orð
sem höfð eru eftir Gunnari
Karlssyni hér að ofan lýsa að
mörgu leiti tregabundnu við-
horfi margra kennara. Eru eng-
ir sælutimar framundan?
Sagan okkar er umræðuefni
sem seint verður tæmt. Samt
þykir mörgum hún þurr sem
námsgrein og alltof margir
minnast hennar úr skóla sem
samsafns nafnaraða, ártala og
staðreynda. Skilningstengsla
minnast færri,- þótt ýmsir
kennarar hafi reynt að búa
þau til. Ástæðan gæti verið sú
að slíkt tilheyrði ekki í huga
nemenda og því sigldu þau
framhjá í lygnum sjó eftirtekt-
arleysis og værðar.
Þá eru fræði og námsgrein
reyndar tveir ólíkir hlutir og
minnast sögumenn án efa
margra umræðufunda og tíma-
ritsgreina, þar sem rætt var um
Það er afar algengt að sá þjóð-
félagshópur sem kallast vís-
indamenn sé sveipaður róm-
antískum ævintýrablæ. Þeir
eru að krukka í dularfullum
hlutum, ofar skilningi okkar
venjulegra,- dauðlegra. Samt
þykja þeir ekki spennandi og í
ævintýrum eru þeir sérvitrir,
einrænir og leiðigjarnir. Það
eru sannarlega ekki margir
fornleifafræðingar sem minna
á Indiana Jones. Þessi ímynd
er angi af þeim tengslaskorti
sem vísindi almennt eiga við
að etja gagnvart almenningi.
Með vissu millibili halda vís-
indastofnanir opna daga og
setja þá upp sýningar,- t.d.
efna- og eðlisfræðitilraunir
sem eru fyrst og fremst fyrir
augað en ekki dæmi um vís-
indalega þætti starfs þeirra. í
sögunni sjáum við þetta ber-
lega. Gerðir hafa verið ýmsir
þættir í sjónvarpi um sögustaði
eða söguslóðir,- en sjaldnast af
sagnfræðingum. Sama gildir
um blöð og almenn tímarit.
Oftast ráða ferðinni blaða-
menn og rithöfundar sem hafa
tilfinningu fyrir því hvernig á
að æsa bragðlauka „almenn-
ings“. í blöðum og glanstíma-
ritum eru þá jafnan á ferðinni
hneykslanlegar sögur af hetj-
um fortíðar,- skilnaðir, framhjá-
hald og glæpir. Söguskýringar
verða snöggsoðnar, hraðar og
æsifréttakenndar
Hvað gera þá sagnfræðing-
arnir? Þeir framleiða fræðirit
og fræðitímarit sem allt of
sjaldan ná athygli almennings
og eru aðallega lesin af tiltölu-
hvernig ætti að gera söguna
að almenningseign, -vinsæla
og samt fræðilega. Er það ef til
vill ómögulegt?
SAGA - HANDA
HVERJUM?
Hvar stendur sagan í
þessum stampasteyp-
ingum? Hefurhún
breyst? Ætti hún að
breytast? Er hún
kannski úrett og gam-
aldags grein?
Oft er erfitt að fá nemendur til aö sjá tilgang í því aö iaera um einhverja löngu liðna merkismenn.
Gildirþar einu hvort rætt er um Ara fróöa eða Ólaf Thors.
68