Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 33

og á skjalasöfnum hist og her,
hérlendis og í Danmörku.“
(Vestfirska Fréttablaðið
15.12.1988 sbr. Miðlun des.
1988, 278)
„Höfundur hefur grafið upp
drjúgt magn heimilda, átt við-
töl við menn sem við sögu
koma bæði innlenda og út-
lenda.“ (Mbl. 23.12.1988 sbr.
Miðlun des. 1988, 233)
„Pað dylst engum að geysi-
mikil vinna liggur að baki
henni í heimildasöfnun. Höf-
undur hefur greinilega leitað
fanga mjög víða, og nokkuð
jöfnum höndum virðist hann
hafa leitað sér heimilda í bók-
um, tímaritum, skjölum og hjá
einstökum heimildarmönnum,
sem vitaskuld eru margir enn
á lífi.“ (Tíminn 3.2.1989 sbr.
Miðlun feb. 1989, 6)
„Má sjá bæði á texta og tilvís-
unum til heimilda að höfund-
ur hefur aflað sér gríðarmikill-
ar þekkingar um þessa öld og
leitað ótrúlega víða fanga.
Liggur við að manni þyki
stundum nóg um.“ (Mbl.
22.12.1989 sbr. Miðlun des.
1989, 204)
I ritdómum er afar sjaldan
fjallað um meðferð sagnfræð-
inga á heimildum. Gagn-
rýnendur skortir oft forsendur
til að meta þá vinnu. Sigurjón
Björnsson gengur iðulega
fram fyrir skjöldu og viður-
kennir þetta. Hugleiðið hvað
sagt yrði um gæðamat frysti-
húss, þar sem matsmaðurinn
viðurkenndi að hann hefði
hvorki forsendur til að meta
hráefnið né úrvinnslu þess?
Langur vegur liggur frá feng
sjómannsins að sjávarrétta-
draumnum á diski neytand-
ans. Sá vegur er varðaður
orku, verkkunnáttu og hug-
kvæmni. Þegar sagnfræðingur-
inn er kominn í höfn, oft eftir
áralangan róður, á hann eftir
að gera að aflanum, velja það
sem hann ætlar að nýta, skera
og snyrta. Síðan á hann erfið-
asta verkið fyrir höndum, að
matreiða efnið oní lesendur.
Vinnureglur og vinnuaðferð-
ir sagnfræðinga eru nær aldrei
metnar eða um |:>ær fjallað í
ritdómum. Þær kenningar sem
höfundar ganga út frá í verk-
um sínum fá sjaldan athygli,
hvað þá að tilraun sé gerð til
að meta þær. Umræðu um að-
ferðafræði greinarinnar skortir
raunar sárlega hér á landi. Þar
er auðvitað fyrst og fremst við
sagnfræðinga sjálfa að sakast.
Þess nteiri fengur er af gagn-
rýni Einars Más Jónssonar sem
stöku sinnum fjallar um
vinnubrögð, aðferðir og kenn-
ingar sagnfræðinga í greinum
sínum.
RANGAR
ÁHERSLUR
í hefðbundinni gagnrýni blað-
anna er megináherslan lögð á
innihaldið. Efnisatriði eru oft-
ast tíunduð nákvæmlega, jafn-
vel kafla fyrir kafla. Hins veg-
ar er sjaldan gerð tilraun til að
leggja mat á hvernig höfundur
skipar efninu í kafla. Skipu-
lagning verka, eða niðurröðun
efnisatriðanna sem vega svo
þungt í dómunum er ekki
rædd. Þetta er enn bagalegra
þegar liaft er í huga hve rit-
dómar eru stuttir.
Gagnrýnendur fjalla nær
aldrei um út frá hvaða sjónar-
horni höfundar skoða við-
fangsefni sitt. Hugmyndum
höfunda er auk þess lítill
gaumur gefinn. Alltof lítil á-
hersla er lögð á að ræða og
meta hvernig sagnfræðingar
flytja lesendum sögu sína.
Hvort þeir verji t.a.m. miklu
rúmi í skýringar, hugleiðingar
eða túlkanir. Frásagnarháttur
og form verkanna eru af-
greidd með einni setningu
eða málsgrein. í stuttu máli,
lítið sem ekkert er fjallað urn
þau tæki sem höfundar hafa
til að fá lesendur til að fallast
á niðurstöður sínar. Listin að
miðla þekkingu er gríðarlega
vanmetin.
Dómar um sagnfræði eru
nær undantekningarlaust mjög
jákvæðir. Við þurfum sýnilega
ekkert að óttast framtíð grein-
arinnar. Algengasta lýsingar-
orð sem notað er þegar fjalla
er um frásagnarhátt og stíl er
„fróðlegur".
„Hún er hafsjór af fróðleik."
(Austurland, Jólin 1989 sbr.
Miðlun des. 1989, 252)
„Þetta er fróðleg bók öllum,
sem íslenskri sögu unna, og
vekur til umhugsunar um
margt, sem enn er óskráð og
skrifað." (DV 10.12.1988 sbr.
Miðlun des. 1988, 79)
„Barmafull er hún af fróðleik
og ber vitni yfirgripsmikilli
þekkingu." (Mbl. 19.12.1989
sbr. Miðlun des. 1989, 153)
íslenskir sagnfræðingar eru
einnig mjög „læsilegir" en um-
fram allt „liprir“ í framsetn-
ingu.
„Allar þessar ritgerðir eru
vandaðar og lipurlega skrifað-
ar, í rauninni náma fróðleiks
um land og mannheima."
(Tíminn 21.12.1988 sbr.
Miðlun des. 1988, 204)
„Þessi saga er lipurlega skrifuð
og ég býst við að mörgum
sem hafa áhuga á sögu og
þjóðmálum þyki fróðlegt og
skemmtilegt að skoða fyrstu
fjóra áratugi aldarinnar frá því
sjónhorni sem þar er notað.“
(Þjv. 16.12.1988 sbr. Miðlun
í stuttu máti, lítiö sem
ekkert er tjallaö um
þau tæki sem höfund-
ar hafa til aö fá
lesendur til aö fallast á
niöurstööur sínar.
Listin aö miöla þekk-
ingu er gríöarlega
vanmetin.
31