Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 40

Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 40
lensk menning lögð með ein- hverjum hætti að jöfnu við ís- lenska tungu. Eitt dæmi sem stundum er nefnt um stórvirki „íslenskrar tungu og menning- ar“ eru Hómersþýðingar Sveinbjarnar Egilssonar. Þær eru hins vegar að hluta til sprottnar upp úr tilraunum danskra skólayfirvalda til þess laga íslenska skóla í meira mæli en áður að dönskum fyr- irmyndum. Tengsl við erlenda menn- ingu hafa alltaf verið nokkur og hafa jafnan hrist upp í ís- lensku þjóðlífi. Menningar- sögulega séð hefur þó dönsk menning sérstöðu, vegna sam- bands þjóðanna um margar aldir. Menntun og menning ís- lendinga var lengi vel dönsk. Með nokkrum rétti mætti þó segja að hinn danski þáttur í menningu íslendinga sé angi af íslenskri kirkjusögu. Of oft er horft fram hjá mikilvægi kirkjusögunnar til skilnings á menningarsögunni, því að menntakerfið var í höndum kirkjunnar og þar rneð allur hinn latneski þáttur í menn- ingu landans á fyrri öldum. Eftir siðbót urðu latínuskólarn- ir á Hólum og í Skálholti í grundvallaratriðum danskir skólar og miðuðust við mennt- un í klassískum málum og bókmenntum og undirbúning undir nám í heimspeki og guðfræði. Það yoru afsprengi þessa danska menntakerfis sem stunduðu fræði og fornar menntir bæði hér á landi og í Kaupmannahöfn, enda urðu íslensk fræði til á 17. öld vegna áhuga danskra fræði- manna á forsögu Danmerkur. Vöxtur þeirra og viðgangur á 18. og 19. öld er öðru fremur Kaupmannahafnarháskóla að þakka. Það er ekki fyrr en með stofnun Háskóla Islands og endurskoðun menntakerf- isins á 20. öld að hin danska menntahefð íslendinga hefur verið rofin með þeim afleið- ingum að hún hefur gleymst í menningarsögu þjóðarinnar. Hér að ofan hefur aðeins verið vikið að tungumálunum sjálfum og menntakerfinu, en ekki samspili þeirra og áhrif- um þeirra innbyrðis, bæði bókmenntalegum og öðrum. Hvaða áhrif hafði þetta á ís- lenska menntamenn og stöðu þeirra í íslensku samfélagi? Voru íslenskir menntamenn útlendingar innanlands jafnt sem utan? Eða var stórborgin þeirra heimahagar svo að þeir urðu hálfgerðir utangarðs- menn ef þeir sneru aftur heim til íslands? Langdvalir erlendis í borgum hljóta að minnsta kosti að hafa sett sitt mark á marga þá sem sneru aftur til þess að sinna andlegum við- fangsefnum í fásinni sveitalífs- ins. Þannig má gera sér þá mynd af íslenskri menningu að hún sé ofin úr fjölda þátta, af inn- lendum jafnt sem erlendum toga, og að íslenskir mennta- menn hafi áður fyrr verið í ekki ósvipaðri stöðu og ís- lenskir menntamenn eru nú á dögum. Á tímum þegar mikið er rætt um „fjölmenningu“ er ekki úr vegi að gera sér grein fyrir því að jafnvel íslensk menning er „fjölmenningar- legs“ eðlis. í henni eru þættir sem ganga ekki upp ef gert er ráð fyrir einhvers konar hreinni íslenskri menningu frá upphafi. Það er raunar vafa- mál hvort landnámsmenn hafi haft slíkt hugtak í kollinum þegar þeir sáu fjöll rísa úr hafi eftir nokkurra dægra siglingu frá Noregi eða Bretlandseyj- um; og glampaði á skyggnda hjálmana í sólskininu. Skálholtsskóli: danskt menntasetur eöa miðstöö þjóöiegs menningararfs? 38
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.