Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 83

Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 83
FATÆKT A ISLANDI FYRR A TIMUM náði fram að ganga nema breytingarnar fyrrnefndu árin 1917,1923 og 1932. Meðal þeirra mála, sem ekki náðu fram að ganga, voru tillögur um að veiting ómagastyrks hefði ekki í för með sér missi kosningarréttar og fjárforræðis. Lögin frál905/1907 héldust ó- breytt í öllum aðalatriðum til 1935.” Árið 1935 markar þáttaskilin milli gamla og nýja tímans í ís- lenskri fátækralöggjöf. Þá voru samþykkt fyrstu lögin um almannatryggingar, en með setningu þeirra voru afnumin fátækralögin frá 1907 og fram- færslulögin voru í stórum dráttum færð í það horf, sem nú er. „Þrælahaldið á ís- landi“32, sveitaflutningarnir og skuldaánauðin, hurfu þá fyrst úr íslenskri löggjöf. TILVÍSANIR 1. Á samnorræna sagnfræöingaþinginu í Óöinsvéum 1984 fjallaöi norski sagnfræöingurinn Alfhild Nakken nokkuö um mismunandi skilgreining- ar á fátækt í sögulegu samhengi í fyr- irlestrinum „Fattigdomen i Norge 1500-1800“. 2. ítarlega frásögn af lagaákvæöum um vinnuhjú má m.a. finna í bók Þor- valdar Thorodásens,Lýsitig íslands, 4. bindi, Kaupmannahöfn 1922, bls.294- 373. 3. Heimildir um þetta sérstæöa sam- band vinnuhjúa og bændaheimila eru fjölmargar. Hér vísast til rits Gísla Gunnarssonar: Nuptiality and Fer- tility in Iceland’s Demographic History. Meddelande frán Fkonomisk-historiska Institutionen, Lunds Universitet, Nr, 12. 1980, skýringargrein 13 á bls. 10. 4. Gísli Gunnarsson: Upp er boðið í- saland. Einokunarverslun og íslenskt samfélag 1602-1787, Reykjavík 1987, bls. 36-37. 5. Magnús Stephensen: Rœður Hjámars á Bjargi yfir Börnum sínum um Fremd, kosti og annmarka allra Stétta og um þeirra almennustu Gjöld og Tekjur. Viöey 1820. bls. 87- 88. 6. Hannes Finnsson: Mannfœkkun af hallœrum., 1796/1970. Grein 37-338. 7. Hér er um ágiskun mína aö ræöa, tal- an er reiknuö út á grundvelli skýrslu Guöjóns Guölaugssonar um þurfa- menn á árinu 1901-1902, sem birst hefur aö hluta í grein Gísla Ágústs Gunnlaugssonar, „Milliþinganefndin í fátækramálum 1902-1905. Þróun fátækramála 1870-1907“, Saga 1978. 8. Hagskýrslur íslands II, 21. 9. Gísli Ágúst Gunnlaugsson, 1978, bls. 108. Skv. tölum hans var um talsveröa fækkun þurfamanna aö ræöa 1875-1884 og fjölgun 1886- 1890. Breytingar í tölu þurfabænda eru hér þýöingarmeiri viö gerö heildarniöurstööunnar en breytingar á tölu niöursetninga. En meginatriöiö er aö fjöldi þurfalinga hélst hár allt tímabiliö 1870-1900. 10. Nánar er fjallað um ungbarnadauðann og samfélagslegt eöli hans í riti Gísla Gunnarssonar: The Sex Ratio, the Infant Mortality and the Adjoining Societal Response in Pre-Transitional Iceland. Meddelande frán Ekonomisk-histor- iska Institutionen, Lunds Universitet. Nr.32. 1983. 11. Grágás Ib, bls 38. Grágás II, bls. 167. 12. Grágás II, kafli 29.1787, Reykjavík 1987, bls. 36-37. 13. Jónsbók (útgáfa 1904), bls.67. 14. Sama, bls. 101. 15. Ármann Snævarr: „íslenskar réttarreglur um tvenna hjúskapartálma frá siöaskiptum til vorra daga“. Afmœlisrit helgað Ólafi Lánissyni (...) sjötugum ..., Reykjavík 1955, bls. 16-20. Jón Blöndal og Sverrir Kristjánsson: Alþingi og félagsmálin, Reykjavík 1954, bls. 18- 22. Sjá ennfremur grein Guömundar Hálfdanarsonar: „Takmörkun giftinga og einstaklingsfrelsi". Txmarit Máls og menningar, 1986:4. 16. Hannes Finnson 1796/1970, grein 36- 313. 17. Magnús Stephensen: Hentug Handbók fyrir hvern mann. Útskýring Hreppstjórnar Instruxins 1809, Leirárgöröum 1812, bls. 43. 18. Sama, bls. 48-49. 19. Diplomatarium Islandicum, bindi 6, bls. 704-705. 20. Ármann Snævarr 1955, bls. 17-18. 21. Diplomatarium Islandicum, bindi 7, bls. 726. 22. Frekari röksemdir fyrir þessari staðhæfingu er aö finna í riti Gísla Gunnarssonar 1980, sbr. grein 3 hér aö framan. Sjá ennfremur grein Har- alds Gustafssons: „Familjebildning och utkomstmöjligheter, - lagstiftning och verklighet pá 1700-talets Island", Scandia 1985, 1-2. 23. Ármann Snævarr 1955, bls. 18. 24. Gísli Ágúst Gunnlaugsson 1978, bls. 78-79. Jónas Guömundsson: „Fátækraframfærsla á íslandi“, í Félagsmál á íslandi, ritstjóri Jón Blöndal, Reykjavík 1942, bls. 152. 25. Jón Blöndal og Sverrir Kristjánsson 1954, bls. 15. 26. Sama, bls. 71-74. 27. Ævisaga Árna prófasts Pórarinssonar. Fært hefur í letur Þórbergur Þóröarson. Önnur útgáfa, fyrra bindi, Reykjavík 1969, bls. 387. 28 Sbr. t.d. Pétur Pétursson: Church and Social Change. A Study in the Secul- arization Process in Iceland 1830- 1930, Vánersborg 1983, bls. 45-48. 29. Jón Blöndal og Sverrir Kristjánsson 1954, bls. 74. 30. Sama, bls. 75. Jónas Guömundsson 1942, bls. 155-158. 31. Sama, bls. 155-159. Jón Blöndal og Sverrir Kristjánsson 1954, bls. 74-77. 32. Einar Olgeirsson: „Vér ákærum þrælahaldið á íslandi 1932, Réttur 1932, 2. hefti. Einnig prentað í ritgeröasafni Einars: Uppreisn alþýðu, Reykjavík 1978. 81
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.