Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 8

EGILL ÓLAFSSON
ur 1685 fyrir að óvirða lög-
menn landsins. Pétur sagði:
„Það væri betur þeir væru af-
höfðaðir, lögmanna skamm-
irnar.“ Alþingi kvað þetta orð-
bragð „óhæfilegt, ólíðandi og
óguðlegt." Pétur var dæmdur
til að greiða hvorum lögmanni
um sig 24 merkur og kóngi 16
merkur sem var mjög mikið.
Að auki var honum gert skylt
að taka aftur orð sín og slá sig
á munninn með hægri og
vinstri hendi „af því að vér
ekkert dæmi höfum hér í
landi að yfirvaldinu fyrir enga
sök hafi svo ódæðislega tiltal-
að verið.“ Þar sem Pétur var
aðeins 24 ára gamall og fátæk-
ur gat hann ekki greitt svo
háa sekt. Hann átti því í
vændum að taka út refsingu
sína með hýðingu. Aður en til
þess kom flúði hann úr haldi
á Þingvöllum og flæktist um
útkjálkahéruð á Norðurlandi i
nokkurn tíma áður en hann
dó úr eymd og vesöld.12
í þessum málum er í engu
getið um ástæður orðanna
utan þess sem segir í máli Pét-
urs, það er að hann hafi sagt
þetta „fyrir enga sök.“ Það
hefur þó örugglega verið ein-
hver ástæða fyrir þeim. Á
þingum var verið að ráðskast
með fjármuni og líf fólks.
Margt gat því valdið ágrein-
ingi. Illt umtal gat þó vart
talist yfirvöldum hættulegt að
öðru leyti en því að vegið var
að virðingu þeirra í augum al-
mennings og slíkt varð ekki
þolað.
Fyrir kom að menn létu
ekki orð nægja og gripu til
hnefaréttarins. Jóni Halldórs-
syni bónda á Ytri-Leirárgörð-
um í Leirársveit varð uppsigað
við Sigurð Jónsson sýslumann
Borgfirðinga í sauðarétt að
Höfn í Leirársveit haustið
1734. Jón sló Sigurð „höfuð-
högg, hnykkti honum fram og
til baka í reiöi.“ Auk þess lét
hann falla óvirðingarorð um
sýslumann. Jón var dæmdur til
að borga konungi tvær merk-
ur og tvo aura en Sigurði
Frægasta hýöing íslandssögunnar er án efa hýöing Jóns Hreggviössonar, en hún fór fram á alþingi
áriö 1693. Jón varlátinn iíöa „stórkostlega húölátsrefsingu". Jón Guömundsson mátti þola enn verri
hýöingu á Þingvöllum fimm árum síöar. Sagt er að hann hafi veriö sleginn 150 eöa 200 högg og
drógu þau hann til dauða.
sýslumanni níu merkur.13
Deilur landsmanna við yfir-
völd gátu komist á enn alvar-
legra stig en í framansögðum
dæmum. Jón Guðmundsson,
„mikið svaðamenni" úr Barða-
strandasýslu, var dæmdur á al-
þingi árið 1698 fyrir „ókristi-
legt, blygðunarlaust og smán-
arlegt framferði á móti guðs
heilaga orði, andlegu og ver-
aldlegu yfirvaldi." Yfirvöldin
voru séra Halldór Pálsson í
Selárdal og Ari Þorkelsson
sýslumaður. Ari rak málið fyrir
alþingi og fékk Jón dæmdan
til að
úttaka alvarlega húðláts-
refsing hér á Öxarár al-
þingi, honum og öðrum
blygðunarlausum skálkum
til afturhalds og fullkom-
legrar viðvörunar, svo þeir
ei hér eftir dirfist að gera
kgl. majest. rétti, andlegu
eður veraldlegu yfirvaldi,
skaðlega smán eður óvirð-
ing.14
Hann var síðan hýddur yfir
150 vandarhögg. Jón varð af
6