Ný saga - 01.01.1990, Side 45

ROMM ER SU TAUG
Reykjavíkur, og yfirvinna erf-
iðleika sem gjarnan voru sam-
fara slíku landnámi. Ekki var
svo lítils viröi að geta gengið
að sveitungum sínum í mann-
hafinu í Reykjavík, „finna sig
heima“ en ekki sem „rótar-
slitnar fjölbýlisverur“.18 í fjöl-
breyttu félagsstarfi gáfust tæki-
færi til að endurnýja kynni
gamalla samsýslunga og
mynda ný milli annarra sem
höfðu aðeins þekkst af orð-
spori.19 Og ekki spillti fyrir
þegar átthagafélagarnir að-
stoðuðu nýkomna sveitunga
við útvegun húsnæðis eða at-
vinnu í bænum.2" Átthagafé-
lögin áttu ekki aðeins sinn
þátt í því að hjálpa ýmsum
innflytjendum við að aðlagast
nýjum heimkynnum. Þau voru
einnig „nokkurskonar yfirbót
gagnvart þeirri sektarkennd,
er margur mun hafa fundið til,
er hann yfirgaf heimahéraðið,
þar sem óþrjótandi verkefnin
biðu.“21 Samviskubitið gat fólk
m.a. reynt að yfirvinna með
því að starfa saman í hóp,
leggja rækt við heimahagana
og treysta böndin við æsku-
slóðirnar. Sektarkenndin
blandaðist sárum trega eftir
„lofti og ljósi og himinblæ
æskuáranna“, einhverjum
„sársauka eftir viðskilnaðinn,
sem fæstir mundu þó vilja
lækna með því að hverfa aftur
á grasið“, en söknuðurinn
hafði einnig sinn ljúfleik.22
Átthagaástin átti djúpar ræt-
ur í vitund margra innflytjenda
og þótti fögur. í brjóstum
þeirra fléttuðust saman margs
konar tilfinningar sem tengdu
þá órofa böndum við
bernsku- og æskuslóðir, „ást
til foreldra, systkina og vina,
minningar um hinar fyrstu
æskuástir, hrifning af fegurð
náttúrunnar í ótal skiptandi
myndum dagstíma og árstíða,
dulinn söknuður og þrá eftir
hillingarlandi æskuáranna,
þeim draumaheimi, sem einu
sinni var. Slíkar kenndir ala af
sér ættjarðarástina..." Á það
var bent að þessar tilfinningar
gátu verið jafn sterkar þótt
menn færu ekki lengra en
„milli byggða yfir íslenskan
fjallgarð eða íslenska heiði,
þar sem allt verður nýtt og
framandlegt, fólkið, útsýnið,
fjöllin." Og jafnvel þótt menn
ættu velgengni að fagna í hinu
nýja umhverfi „er þó lengi
sem eitthvað skorti á fulla
samlögun við það, líkt og eitt-
hvert tóm sé í sálinni."23 Auk
þess að fylgjast grannt með
heimabyggðinni og kjörum
þess fólks sem eftir var, yljuðu
átthagafélagarnir sér við minn-
ingarnar frá heimaslóðum.
Hugsjónin var sú að varðveita
áhrif heimahaga og þær erfðir
sem þaðan fylgdu því að
„hollur er heimafenginn
baggi“. Margs var að minnast
og á félagsfundum, í heima-
húsum og hátíðaræðum reik-
aði hugurinn oft á fornar slóð-
ir og þá voru átthagarnir
nokkurs konar draumland
„þar sem allt var litið í hilling-
um barns, sem oft þjáist af ó-
yndi og umkomuleysi í frarn-
andi umhverfi fjöldans."2,1 Fátt
dró fólk betur saman en sam-
eiginleg áhugamál, sérstaklega
ef þau voru tengd einni og
sömu minningu. Fróun var að
því að deila geði með þeim er
bjuggu yfir líkum hugðarefn-
um og samhygðin dró menn
santan í flokka, minni eða
stærri. Átthagafélögin þjónuðu
þar mikilvægu hlutverki. Þau
voru ekki ósvipuð þjóðrækn-
isfélögunum í Vesturheimi
sem brottfluttir íslendingar og
afkomendur þeirra höfðu
myndað.
VELMEKTARÁRIN
Blómaskeið átthagafélaganna í
Reykjavík var á fimmta og
sjötta áratugnum. Árnesingar
höfðu stofnað félag árið 1934
enda tengsl þeirra við Reykja-
vík sterkari en flestra annarra
landsmanna sökum nálægðar-
innar við bæinn. Alls sátu 59
manns stofnfundinn og félög-
um fór fjölgandi næstu ár en
HÚNVETNINGUR
ÁRSRIT
HÚNVETNINGAFÉLAGSINS 1 REYKJAVÍK.
1982
Sum átthagafélögin íbænum héldu úti tímariti sem batt
féiagsmenn saman. Á níunda áratugnum voru enn viö lýöi
nokkur vegieg rit.
starfsemi félagsins var þó fá-
breytt fyrstu árin enda fjárhag-
ur á kreppuárunum yfirleitt
þröngur.23 Skriðan fór síðan af
stað undir lok fjórða áratugar-
ins og á þeim fimmta. Þá
stofnuöu Húnvetningar félag,
einnig Breiðfirðingar, Austfirð-
ingafélagið tók á sig skipu-
legri mynd, Skaftfellingar
mynduðu félag, Barðstrend-
ingar stofnuðu til félagsskapar,
Snæfellingar einnig, Eyrbekk-
ingar eignuðust sitt félag,
einnig Stokkseyringar, Dýrfirð-
ingar, Þingeyingar, Skagfirð-
ingar og seinna Siglfirðingar.
Vestfirðingafélag starfaði og
Rangæingar og Borgfirðingar
áttu sín félög. Einnig Eyfirð- I
43