Ný saga - 01.01.1990, Blaðsíða 34

Forsvarsmenn dag-
blaöanna geta ekki
firrt sig ábyrgö á þvi
metnaöarleysi sem
einkennir flest skrif
biaöanna um bækur.
des. 1988. 134)
„Skemmst er frá því að segja,
að hvert nýtt bindi verksins
virðist læsilegra og aðgengi-
legra hinu fyrra.“ (Verstfirska
Fréttablciðið 15.12.1988 sbr.
Miðlun des. 1988, 278)
„Textinn er lipurlega saminn
og sýnist mér höfundur hafa
gert sér far um að draga fram
hinar mannlegu liliðar sög-
unnar ekki síður en hinar
fræðilegu. Þetta er því vel
læsileg bók til viðbótar við
hitt hversu fróðleg hún er.“
(Mbl. 16.12.1988 sbr. Miðlun
des. 1988, 124)
„Ritið er lipurlega skrifað og
því aðlaðandi aflestrar. Það er
látlaust og laust við alla upp-
skrúfaða tilgerð eða „lærðra
manna“ tilburði." (Mbl. 1.6.
1989 sbr. Miðlun júní 1989, 2)
Sagnfræðingar eru ennfremur
„skýrir“, „skilmerkilegir" og
„greinagóðir".
„Er efnið í öllum þessum köfl-
um bæði skilmerkilega skráð
og því skilvíslega til haga
haldið, svo að frásögnin verð-
ur hér öll að teljast hin grein-
arbesta." (Tíminn 3-2.1989
sbr. Miðlun feb. 1989, 6)
„Þór Whitehead rekur nú þessa
sögu skilmerkilega og koma
margir við sögu.“ (Mbl. 23.12.
1988 sbr. Miðlun des. 1988, 233)
„Frásögn hans er einkar skýr
og skilmerkileg og rituð á
hreinu, látlausu og lýtalausu
máli.“ (Mbl. 10.6.1989 sbr.
Miðlun júní 1989, 14)
í fyrrnefndu Reykjavíkur-
bréfi er fjallað um öll þau
býsn af meistaraverkum sem
gagnrýnendur blaðanna,
þ.á.m. Morgunblaðsins, fjalla
um í jólamánuðinum.
Raunar er gagnrýni svo já-
kvæð og gagnrýnendur
nota í mörgum tilvikum svo
sterk lýsingarorð, að sú
spurning vaknar í huga les-
andans, hvort við íslend-
ingar höfum allt í einu
eignast marga rithöfunda á
borð við Halldór Laxnes!
(Mbl. 17.12.1989)
Bréfritari telur að sölu-
mennskan í kringum bækur sé
á köflum farin að taka á sig ó-
geðfellda mynd.
ÓKEYPIS
AUGLÝSING?
Gagnrýni dagblaðanna er oft
lítið annað en ókeypis auglýs-
ing í lélegum dularklæðum.
Hún þjónar hagsmunum
bókaútgefenda því þeir verja
sjaldnast fé í að auglýsa sagn-
fræðirit. Ritdómar geta einnig
komið sér vel fyrir útgefendur
blaðanna. Þeir eru ódýr dálka-
fylli, milli greiddra auglýsinga,
til að hvila lesendur á gylli-
boðum kaupmanna fyrir jólin.
Forsvarsmenn dagblaðanna
geta ekki firrt sig ábyrgð á því
metnaðarleysi sem einkennir
flest skrif blaðanna um bækur.
Fjölmiðlamenn eru gjarnir að
kenna um þrýstingi frá höf-
undum og útgefendum á jóla-
vikunum. En gagnrýnin heldur
öllum framangreindum ein-
kennum þó hún birtist aðra
mánuði ársins.
Þessi lýsing á umfjöllun
blaðanna er vissulega dálítið
einstrengisleg. Það var aldrei
ætlunin að svæfa lesendur
með fyrirvörum. Þegar fjöl-
miðlar eru annars vegar virðist
stundum nauðsynlegt að
öskra hátt og slá bumbur.
Auðvitað birtast vandaðir
dómar, skrifaðir af þekkingu
og hugmyndaauðgi. En lang-
flestir ritdómanna falla undir
þann ramma sem ég lýsi hér
að framan. Þetta mat á sagn-
fræðiverkum endurspeglar þá
hugmynd að vinna sagnfræð-
inga felist fyrst og fremst í því
að safna „sögulegum stað-
reyndum". Engu höfuðmáli
skipti hins vegar hvernig þeim
sé raðað saman, hvort þær
kveiki hugmyndir eða hvernig
þær séu túlkaðar.
Þegar ég skrifaði minn
fyrsta ritdóm var ég með verk
í höndunum sem að baki lá
áratuga vinna. Ég vildi ekki
svívirða alla þá vinnu, eins og
mér fannst brenna við í yfir-
borðslegri gagnrýni dagblað-
anna og leitaði því eftir góð-
um fyrirmyndum. Og hvar
leitaði ég - jú auðvitað í tíma-
ritinu okkar Sögu - og lagðist
þar með af fúsum og frjálsum
vilja undir ok hefðarinnar.
Magnús Þórðarson lýsir gagn-
rýni okkar sagnfræðinga í um-
fjöllun um bók Björns Th.
Björnssonar:
í nákvæmum ritdómi (eins
og sjást t.d. í tímaritunum
Skírni og Sögu) raskast
hlutföll í lengd prentmáls
oft bókinni í óhag. Þá á ég
við það, að tæmandi upp-
talning á alls konar titt-
lingaskít, svo sem mein-
lausum prentvillum, og
langorð umfjöllum um smá-
vægileg ágreiningsefni rit-
dómara og höfundar tekur
oft yfir meginhluta ritdóms-
ins, svo að lesandi getur
hafa gleymt því í lokin, að í
upphafi var fullyrt, að þetta
væri hin besta bók. (Mbl.
21.12.1988 sbr. Miðlun des.
1988, 199)
Þetta er sannferðug lýsing.
Hætt er við að þeir sem lesi
gagnrýni okkar í Sögu dragi
þá ályktun að íslensk sagn-
fræði sé ekki vel á vegi stödd.
Það hlýtur í öllu falli að vera
töluverður galli á sagnfræðirit-
um að hafa enga kosti. Nöld-
32