Ný saga - 01.01.2001, Qupperneq 26

Björgvin Sigurðsson
Eins og flestum
er kunnugt lifir
bókin góðu lífi
og færa má
rök fyrir því að
tölvutæknin
hafi styrkt bóka-
útgáfu um allan
heim
Það má því Ijóst
vera að ekki er
um auðugan
garð að gresja
fyrir þá sem vilja
leita heimilda í
íslenskum söfn-
um, þótt nokkuð
hafi ræst úr að
undanförnu
bókasafns hefur útgefnum bókum um sagn-
fræði fjölgað jafnt og þélt síðasta áratuginn.1
Bóka- og skjalasöfn
A flestum bókasöfnum eru safnkosturinn
skráður með rafrænum hætti og geta safngest-
ir leitað og skoðað það sem til er. Því miður
hafa íslensk bókasöfn ekki verið nógu dugleg
að bjóða leitarmöguleika á Netinu. Undan-
tekningin er þó stærsta og mikilvægasta bóka-
safnið, Landsbókasafn fslands - Háskólabóka-
safn, sem hefur sett bókfræðigrunna safnsins,
GEGNI og GREINI, á Netið. Þar er hægt að
leita með sama hætti og í tölvum safnsins. Það
verður þó að segjast að GEGNIR er kominn
til ára sinna og leitarmöguleikar hans eru lítt
þróaðir. Sem dæmi má nefna að ekki er hægt
að nota nema einn leitarmöguleika í einu.
Þetta stendur þó til bóta, enda hefur Lands-
bókasafnið ákveðið að taka nýtt kerfi í notk-
un sem mun stórbæta þjónustuna.
Landsbókasafnið stendur sig þó betur en
almenningsbókasöfn, það er a.m.k. hægt að
leita í gegnum Netið og spara þannig notend-
um og starfsfólki vinnu og fyrirhöfn. Safnið
hefur einnig staðið myndarlega að kynningu
og framkvæmd samninga um landsaðgang að
tímaritum og gagnasöfnum sem er verkefni á
vegum menntamálaráðuneytisins.
Um skjalasöfnin gegnir hins vegar öðru
máli. Þau hafa farið sér hægt í að birla skrár
yfir safnkost sinn á Netinu þannig að notend-
ur geti leitað í þeim. Nokkur skjalasöfn eru að
koma upp vísi að slíkri þjónustu. A vefsíðu
Héraðsskjalasafns Austur-Húnvetninga má
t.d. finna vísi að efnisflokkun skjalanna og er
það vel. Vefurinn virðist aftur á móti gamall,
ef marka má forsíðuna. Rétt er að benda á að
héraðsskjalasöfnin hafa úr litlu að moða og
flest hafa einungis einn starfsmann sem oft er
ekki einu sinni í fullu starfi.
Borgarskjalasafn Reykjavíkur hefur einnig
búið til lista yfir þau skjalasöfn sem til eru í
safninu og þótt þeirri vinnu sé ekki lokið
stefnir safnið í rétta átt. Það sama á við um
Héraðsskjalasafn Austfirðinga á Egilsstöð-
um. Þjóðskjalasafnið hefur einnig sett upp
lista yfir einkaskjalasöfn í safninu á heima-
síðu sinni auk þess sem þar er hægt að sjá lista
yfir geymsluskrár safnsins.
Þjóðskjalasöfn annarra landa hafa rnörg
hver sett upp leitarhæfa gagnabanka á heima-
síðum sínum og er sá bandaríski einn sá glæsi-
legasti. Þjóðskjalasöfn Norðurlandanna hafa
flest sett upp leitarmöguleika í eitthvert efni.
Breska þjóðskjalasafnið, Public Record
Office, hefur sett upp vandaðan vef þar sem
hægt er að leita í PROVAC kerfi þeirra en
það inniheldur meira en 9 milljón færslur um
skjöl. Miklar upplýsingar er að finna um
skjölin og skráðir notendur geta jafnvel skoð-
að sum þeirra.
Leitarmöguleikar á vefjum skjalasafna eru
mikið hjálpartæki fyrir notendur og geta um
leið létt mjög vinnu starfsmanna viðkomandi
safna þar sem notendur geta afgreitt sig sjálf-
ir og þeir sem þurfa aðstoð eru líklegir til að
konta nteð fastmótaðar hugmyndir um hvað
þeir vilja.
Þjóðskjalasafnið stofnaði nýverið útgáfu- og
upplýsingasvið og hóf Eiríkur G. Guðmunds-
son þar störf sem sviðsstjóri í ársbyrjun 2001.
Stærsta verkefni safnsins í þessum málaflokki
snýr að nýju kerfi sem gerir safninu kleift að
taka á móti rafrænum gögnum frá stjórnsýsl-
unni. Safnið hefur á undanförnum árum unn-
ið mikið starf í samvinnu við Hugvit og
RANNÍS við þróun kerfisins og áformað er
að á árinu verði gefnar út leiðbeiningar og
regiur sem opinberar stofnanir eiga að styðj-
ast við. I framtíðinni verður svo hægt að leita
í gögnunum með rafrænum hætti og þannig
munu sagnfræðingar framtíðarinnar fá í
hendur afkastamikið tól til að flokka, finna og
velja heimildir.
Vinna safnsins við þetta verkefni hefur
verið mjög tímafrek en safnið áformar að
uppfæra og breyta heimasíðu sinni á árinu.
Ætlunin er að slá inn í gagnagrunn upplýsing-
ar um efni í safninu og gera það aðgengilegt á
Netinu. I fyrstu atrennu verður safnið ekki
stórt en vonir standa til að hægt verði að auka
við eftir því sem efni og ástæða þykir.
Það má því ljóst vera að ekki er um auðug-
an garð að gresja fyrir þá sem vilja leita heim-
ilda í íslenskum söfnum, þótt nokkuð hafi
ræst úr að undanförnu. Forvitnilegasta nýj-
ungin kemur þó ekki úr þeim ranni. Gunnar
Karlsson prófessor hefur, ásamt aðstoðar-
mönnum, unnið að miklum bókfræðigrunni í
24