Birtingur - 01.01.1957, Side 41

ekki af þeim sökum, sem hún er nú á
algjöru undanhaldi.
Hættan liggur þvert á móti í því að auðvelda
viðfangsefni. Þessi hneigð gerir usla á
öllum sviðum abstrakt tjáningar, jafnt
þeirrar geometrisku sem hinnar. Samt er
rétt að viðurkenna, að vegna þeirrar
formfestu er sú fyrrnefnda krefst, verður
hún ekki jafn illa úti af þessu, eins og hin
síðari, sem, þegar lengst er gengið, nálgast
einskonar stjórnleysi.
Tachistar leggja stund á þetta stjórnleysi
með kerfisbundnum hætti. Þeir álíta það
einu leiðina til að gera þau verk, sem séu
beinasta og þar af leiðandi hreinasta
tjáningin á sálarlífi listamannsins.
Tachistar reyna að nota hina yfirskilvitlegu
ósjálfráða skrift í málaralistinni.
Surrealistar telja það ekki óhjákvæmilegt
skilyrði fyrir ósjálfráðri skrift, að sniðganga
viðurkennd lögmál tungumálsins, orð,
setningar og málfræði. Aftur á móti afneita
tachistar ekki einungis þeim formum, sem
áður voru fundin (hring, þríhyrning,
rétthyrning) og notuð í geometriskri
abstraktsjón, heldur hafa þeir ofnæmi fyrir
öllum ákveðnum formum og ganga svo
langt í því, að afneita öllu, er gæti minnt á
myndræna tjáningu. Þeir álíta að minnsta
tilraun til að skipuleggja línur, form og liti
gruggi óhjákvæmilega hina hreinu tjáningu
sálarlífsins.
Tachistar virðast ganga fram hjá því, að
sálarlífsstefnan er þess ekki umkomin, að
skapa tjáningarhátt af sjálfsdáðum. Að til
þess að gera sig skiljanlegan þarf aðferð,
sem áður er þekkt (eins og tungumálið er
fyrir bókmenntirnar), eða í stöðugri þróun
(eins og aðferð abstrakt málaralistar). Og •
ennfremur, að ekki er hægt að birta
hugsanir sínar á annan hátt en þann, sem
aðferðin leyfir í samræmi við lögmál
hennar. Þannig er þetta um ólíkan
tjáningarhátt eins og byggingarlist
og tónlist).
Með því að þvinga sálarlífið til að
sniðganga öll þekkt tjáningartæki, verður
árangur tachistanna raunverulega
tjáningarform af allra frumstæðasta tagi, er
hefur lágmarks möguleika. Þar af leiðir,
að sálarlífið verður jafn frumstætt og
það kemur fram með þessum hætti.
Maður gæti undrazt, að tachistar virðast
ekkert snortnir af þeirri frámunalegu
meðalmennsku, er verk þeirra bera vott um.
Ég held að það sé vegna þess, að þeir
hafi stórum minni áhuga fyrir árangrinum
en þeirri rómantísku aðferð er til hans leiðir.
Raunveruleg tjáning sálarlífsins er þeim
minna virði en sú upplífgandi tilfinning að
vera frjálsir, þótt þetta frelsi sé blekking
ein. Um innihald verkanna gera þeir ekki
meiri kröfur en allur fjöldi fólks, er á sama
hátt lætur sér nægja að sjá allt í þoku.
Niðurstaðan verður sú, að tachistar hafa
valið öruggnstu leiðina að myndrænu
froðusnakki. Abstraktsjónin, sem þeir eru
stundum að flagga með, afsakar þá engan
veginn. En ég tel það þarfaverk að leggja það
á sig að gera kenningar þeirra að engu.
Tachistar hafa ekki uppgötvað annað í
ósjálfráðri málaralist og afneitun myndræns
tjáningarforms en afsökun fyrir leti þeirra
og getuleysi til sköpunar. Sönnunina fyrir
því er að finna í meðalmennsku verka þeirra.
29