Birtingur - 01.01.1957, Síða 108

segja að ófyrirsynju fengið á sig orð fyrir
að vera frumherji formbyltingarmanna.
Ljóðasafn hans sýnir, að slíkt er f jarri sanni.
1 fyrstu bókum hans ber nokkuð á
háttleysum, en þær hafa að mestu horfið í
síðari skáldskap hans. Þar eru ljóðin nær
undantekningarlaust háttbundin, mörg meira
að segja ort undir ströngum og erfiðum
háttum. Annað mál er, að Steinn hefur að
hætti góðra skálda á öllum tímum breytt
hefðbundnum háttum og búið til nýja, til að
uppfylla sínar sérstöku þarfir.
Ljóðmál Steins og viðhorf hans til yrkisefn-
isins valda áhrifum hans á yngri skáldin.
Hann forðast skrúðmælgi og innantómt
glamur, hjá honum eru orðin skráð á réttu
gengi en ekki blásin út af verðbólgu
hávaðasemi og tilfinningasvalls.
Hversdagsleg orð og margþvæld orðatiltæki
verða áhrifarík, vegna þess að þeim er
beitt af nákvænmi. Steinn er því í rauninni
ekki byltingarmaður í ljóðagerð heldur
gagnbyltingarmaður, list hans táknar
afturhvarf til klassískrar hófsemi og
prjálleysis frá ofhlæði úrkynjaðrar
rómantíkur.
Það er engin tilviljun, að Steinn valdi einni
bók sinni að einkunnarorðum ljóðlínur
Archibald MacLeish:
A poem should not mean
But be.
Ljóð á ekki að vera rímuð ritgerð, hlutverk
skálds er ekki að setja fram rökstudd
sannindi, ef svo væri myndu stærðfræðileg
formúluljóð vera hámark skáldskapar.
Ljóðlist, sem á nafnið skilið, tjáir það sem
ekki verður sagt í óbundnu máli. Skáldið er
ekki kennari heldur sjáandi og goðsagna-
smiður. Það sem gerir ljóðið að ljóði er sá
hluti þess, sem ekki kemur til skila,
hversu rækilega sem það er skýrt í óbundnu
máli. Ljóð verða ekki skilin heldi\r skynjuð.
Styrkur beztu Ijóða Steins er fólginn í því,
að hann segir ekki lesandanum hlutina
heldur sýnir honum þá, bregður upp skýrum
ljóðmyndum, eins og til dæmis í hinum
magnaða Passíusálmi nr. 51.
Steinn hefur lært ýmislegt af erlendum
góðskáldum samtímans og samlagað það
íslenzkri ljóðhefð á þann hátt, að orðið
hefur yngri skáldum til fyrirmyndar. Honum
er þó ekki nóg að vera skáld skáldanna,
hann vill einnig vera skáld f jöldans,
og harmar að sér hafi ekki tekizt það;
,,þjóðin kann ekki nokkurt ljóð eftir mig“,
segir hann og kallar sig annarsstaðar
„forsmáð skáld að sunnan“. Hér skjátlast
Steini, hann er einmitt mikils metinn
meðal þeirra landa sinna, sem á annað borð
láta sér títt um Ijóðagerð. Þótt hann
hafi gengið í skóla hjá Eliot og Pound, ber
skáldskapur hans órækan vott skyldleika við
Ijeirulækjar-Fúsa og Bólu-Hjálmar.
Lausavísur Steins fljúga mann frá manni
og gamankvæði hans heyrast sungin á
gleðimótum áður en þau sjást nokkurs
staðar á prenti. Það er gikksháttur að
vanþakka slíkar vinsældir.
Fyndni Steins endist jafnvel til að gæða
varanlegu lífi sum háðkvæðin og
ádeilukvæðin, sem hann hefur ort um
dægurmál liðinna ára. Meira að segja í
kvæðum, sem voru misheppnuð frá upphafi,
eru svo haglega mótaðar hendingar, að
þær hafa festst í vitund kynslóðarinnar og
eru viðhafðar af fólki, sem hefur ekki
hugmynd um, hvaðan þær eru runnar. „Það
vinnur aldrei neinn sitt dauðastríð" er
ein slík.
Stundum leiðir fyndnin Stein á villigötur,
hann fer að leika sér að orðunum. Þessu
bregður fyrir í sumum kvæðunum úr hinni
fyrri Ferð án fyrirheits, þar sem
92