Birtingur - 01.12.1961, Side 34

andi, og hann hleypti inn í ljóðlistina
öllu því óskáldlega og óljóðræna í nútím-
anum.
Magnið af kveðskap ulti-aismans birtist
í aragrúa af bókmenntatímaritum. Að-
eins tvær eða þrjár bækur geyma nokkur
kvæði í hans anda (eftir Gerardo Diego,.
Antonio Espina, Gerardo de Torre). Hans
er minnzt vegna einstakra tánkmynda og
líkinga og vegna dirfsku sinnar.
Einn aðalhvatamaður ultraismans og
stofnandi bókmenntatímaritanna ,,UL-
TRA“ og „TABLEROS" var Juan Rivas
Panedas.
Ultraisminn leið undir lok 1923. Stefn-
an sem réði hann af dögum hét Neo-
popularisminn og sá formælandi hennar,
sem hæst ber, var Federico García
LORCA.
Surrealisminn (E1 Superrealismo)
— „flectere si nequeo superos Acheronta
movebo“ ...
Milli ra ídar úr leyndardjúpi, sem hvíslar að
henni „Kom þú“,
og vasaklúts í fjarska sem segir við hana
„Vertu sæl“
berst sálin
umvafin efasemdum
í áttina til nýrra daga.
(Þannig brjótumst við gegnum myrkviðinn,
með örlitla (svo litla?) þrá til alls
og svo mikla þjáningu vitundarinnar).
Ef til vill eru þau göfug, þessi örlög okkar,
ef til vill er það fallegt að vita sjálfan sig
luktan
milli ópa draumkenndra ákalla
og blaktandi kveðju fánanna í vindinum.
(Antonio Espina García: Concéntrica VIII)
Surrealisminn var, sem áður segir,
langlífari hreyfing. Hann er arftaki Da-
daismans. Dadaisminn upphóf tilviljun-
ina sem æðsta lögmál og gerði uppreisn
gegn ofurríki rökfræðinnar og intelekt-
ualismans. Surrealisminn leggur í leit að
hinum æðra raunveruleika (super-real-
ismo: æðri raunveruleiki eða hlutveru-
leiki) og upphefur undirvitundina gegn
rökfræðinni, drauminn gegn vökunni, hið
þokukennda í ríki tilfinninga og hugsana
í stað þess skíra og bjarta.
Surrealisminn sem kenning sótti sinn
stuðning í rit Freuds og gerði tilraunir
með fyrirbæri eins og ósjálfráða skrift
(escritura automática) og sýnir milli
draums og vöku (visión hipnagógica) á
upphafsárum sínum.
Surrealisminn hefur einnig rætur sínar
í náskyldum stefnum eins og „magischer
realismus“, „realisme nouveau" og „pitt-
ura metafisica". 1 öllum þessum stefnum
er þungamiðjan sú að hlutirnir eru sagðir
hafa sérstaka tilveru, algerlega óháða
mönnunum, og reynt er að mála þá t. d.
eins og þeir eru „í sjálfu sér“, án tillits
til rökfræðilegs, huglægs eða hlutlægs
samhengis og án þess að þeim sé ætlað að
sýna neitt ákveðið, hvorki huglægs, hlut-
lægs né táknræns eðlis, og gersamlega
lausa við tilfinninga- eða stemningsgildi.
... „Ilið dularfulla er hið sanna sameig-
inlega hugtak, hið óþekkta er sá eini
veruleiki sem við getum ákvarðað.“ // ...
„Trúin á hið dularfulla sem raunveruleika
lífsins ætti að vera traust sem björg.“ //
... „Að okkur skortir vissu er okkar
æðsta von.“ // „Það er eitthvað villt,
næstum lostakennt að standa þannig mitt
32 Birtingur