Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Síða 26

24
Eiríkur Rögnvaldsson
mig vanta peninga
Ég held því sem sagt fram að í djúpgerð setninga með sögnum af fyrsta
og öðrum flokki Höskuldar sé frumlagsliðurinn tómur í djúpgerð, og
frumlagi aðalsagnarinnar síðan lyft; en í setningum með sögnum af
þriðja og fjórða flokki Höskuldar hafi báðar sagnirnar frumlag í djúp-
gerð, en frumlagi aukasetningarinnar sé síðan eytt vegna samsemdar við
frumlag aðalsetningarinnar. Merkingarlega er þessi mismunur ekki
óeðlilegur; sagnir af seinni tegundinni fela í sér sjálfstæða virkni frum-
lagsins, eins og kemur vel fram þegar sama sögnin getur tilheyrt báðum
tegundum:
(47)a Ég ætla að vera latur í dag
b Mér ætlar að verða lítið úr verki í dag
í (47)a felur sögnin œtla í sér sjálfstæða ákvörðun mína, en í (47)b er
ég bara þolandi og ræð ekki atburðarásinni. Ekki virðist óeðlilegt að gera
ráð fyrir tómum frumlagslið í slíkum tilvikum, rétt eins og með „veður-
farssögnum“, þar sem ekki er heldur um að ræða ákveðinn geranda.
Ég held að þessi lýsing skýri þann mun sem Höskuldur (1983:19)
telur vera á sögnum sem taki sagnliði sem fylliliði og þeim sem taki
setningar sem fylliliði. Lyftingin skýrir það að aðalsögnin ræður frum-
lagsfallinu, og einnig hegðun setninga með hjálparsögnum í sambandi
við þolmynd (ath. að setningar með virðast haga sér eins að því leyti,
sjá Höskuldur Þráinsson 1979:410). Um önnur rök Höskuldar fyrir
þessari tvískiptingu; /?að-tilvísun, klofningu (clefting) og hægri sveiflu
er það að segja að eðli þeirra fyrirbæra er svo óljóst að erfitt er að
byggja sterkar röksemdir á því;18 en reyndar hagar virðast sér að flestu
þetta ekki nánar; og ég sé enga ástæðu til þess að gera síður ráð fyrir frumlags-
lyftingu með hjálparsögnum en með t. d. virðast, en Chomsky (1981:67 o. v.) gerir
enn ráð fyrir lyftingu með áþekkum sögnum í ensku {seem o. fl.).
18 Höskuldur bendir raunar á þetta sjálfur (1983:30) í sambandi við það-til-
vísun; og ég hef annars staðar (Eiríkur Rögnvaldsson 1982:54) bent á að undir
vissum kringumstæðum er alls ekki útilokað að vísa til fylgiliða munu og skulu
með það.