Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Síða 90

88 Kristján Árnason og Höskuldur Þráinsson
Það er býsna forvitnilegt að bera saman tölurnar í Töflu 3 og Töflu 4.
Ef við lítum fyrst á niðurstöðurnar úr könnun Björns, kemur fram að
fyrir 40 árum var einhljóðaframburðurinn veikari en hv-framburð-
urinn í þeim skilningi að aðeins rúmur helmingur þeirra sem Björn
ræddi við hafði alveg hreinan einhljóðaframburð. Þó taldi hann ekki
með sambandið -egi- (sjá Björn Guðfinnsson 1964:134). Það hefði því
mátt ætla að einhljóðaframburðurinn hefði verið orðinn veikur fyrir
þegar um 1940 og þess vegna hefði honum e. t. v. „hrakað“ meira en
/zv-framburðinum. Niðurstöður okkar sýna þó að þetta er alls ekki
svona einfalt. Að vísu var enginn talinn hafa alveg hreinan einhljóða-
framburð hjá okkur og slepptum við þó í þessum tölum alveg að telja
-eg/-sambandið með, m. a. til samræmis við könnun Björns. Ástæðan
kann að nokkru leyti að vera sú að tvíhljóðaframburður hafi nú breiðst
meira út í einstökum orðum en var á tíð Björns (sjá líka niðurstöður um
einhljóðaframburð í einstökum orðum í Austur-Skaftafellssýslu sam-
kvæmt könnun Ingólfs Pálmasonar sem gerð er grein fyrir annars staðar
í þessu hefti — sjá einkum bls. 39). Hitt ræður líka áreiðanlega miklu,
að við gáfum oft einkunnina 1.5 fremur en 2 fyrir framburð einstakra
orða. Þetta gerðum við þegar okkur fannst einhljóðið styttra en í dæmi-
gerðum einhljóðaframburði og eins og það væri að byrja að tvíhljóðast.
Við höfum ekki gert sérstaka athugun á dreifingu þessa framburðar, en
okkur fannst hans gæta fremur í framburði yngra fólksins. Það er
athyglisvert að Ingólfur Pálmason taldi sig einmitt verða var hins sama
(sjá bls. 38 hér að framan) í könnun sinni í A-Skaftafellssýslu.
Það er þó kannski ennþá merkilegra að nær allir viðmælendur okkar
höfðu einhvern einhljóðaframburð. Þetta gildir líka um yngstu kyn-
slóðina — samkvæmt niðurstöðum okkar hafa næstum 98% hennar
blandaðan einhljóðaframburð og aðeins um 2% hreinan tvíhljóðafram-
burð (það merkir raunar að það hefur aðeins verið einn einstaklingur
af þeim 47 sem rætt var við á þessum aldri). Aftur á móti höfðu 61.6%
þessa aldurshóps blandaðan /zv-framburð og 25.5% alveg hreinan kv-
framburð. Hér er því greinilegur munur á.
Það er gaman að velta því fyrir sér hvað kunni að valda þessum mun
sem hér kemur fram á þróun /zv-framburðar annars vegar og einhljóða-
framburðarins hins vegar. Svo er að sjá sem einhljóðaframburðurinn
hafi hér meira viðnám og er það í samræmi við niðurstöður Ingólfs
Pálmasonar úr A-Skaftafellssýslu (þar höfðu allir unglingarnir bland-