Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Qupperneq 103

Um máljar Vestur-Skaftjellinga
101
sýslunnar sem síst eru í þjóðbraut. Einna mestar breytingar virð-
ast hafa orðið í Hvammshreppi, trúlega vegna umferðar og fólks-
flutnings í tengslum við Vík.
5. Af einstökum afbrigðum úv-framburðar er kringdi framburðurinn
[xw] einna algengastur. Ókringdi framburðurinn [x] kemur helst
fyrir austan Mýrdalssands. Afbrigðið [xv] virðist líka algengara
en ætla mætti af fyrri framburðarlýsingum.
6. Samlögun nefhljóða er frekar algengari í máli fullorðinna en ung-
linga. Að öðru leyti eru þau framburðareinkenni sem mætti hugsa
sér að kenna við óskýrmæli algengari í máli þeirra yngri.
Auðvitað eru kannanir af þessu tagi aldrei gallalausar og stundum
er líka erfiðleikum bundið að túlka niðurstöðurnar. Það er t. d. býsna
erfitt að fá fram eðlilegt tal á segulbandsupptökum, þótt okkur hafi
raunar fundist það ganga vonum framar í þessari könnun. Við viljum
ekki fjölyrða um það hér. En auðvitað getur líka verið að túlkun okkar
á niðurstöðunum sé vafasöm í einhverjum atriðum. Það getur t. d. verið
að ástæðan til þess að samlögun nefhljóða var algengari hjá fullorðnum
en hjá unglingum liggi með einhverjum hætti í prófunaraðferðinni. Við
viljum ekki heldur fjölyrða um það hér.
Við viljum hins vegar í lokin nefna eitt dæmi sem sýnir vel hve margt
er að varast við túlkun á niðurstöðum. Segjum t. d. sem svo að við
vildum fá að vita hvaða áhrif það hefur á úv-framburð hvort menn hafa
dvalist eitthvað að ráði utan heimasveitar sinnar eða -sýslu. Við höfð-
um upplýsingar um það í gögnum okkar og báðum tölvuna að gefa
okkur upp meðaleinkunnir fyrir úv-framburð flokkaðar eftir því hve
lengi þátttakendur höfðu dvalist að heiman — þ. e. utan lögsagnarum-
dæmisins. Tölvan gerði þetta á augabragði eins og annað sem hún er
beðin um á réttan hátt. En hvað kom í ljós? Það kom í ljós að þeir sem
ekkert höfðu dvalist utan V-Skaftafellssýslu höfðu hvað lægsta
meðaleinkunn fyrir úv-framburð. Þetta virðist í fljótu bragði alveg öfugt
við það sem maður hefði búist við.3 En þetta á sér þó alveg eðlilega
skýringu. Það er auðvitað þannig að unglingarnir hafa minnst dvalist
utan sýslunnar og það eru einmitt þeir sem hafa minnstan /jv-framburð
3 Reyndar var þátttakendum skipt í fjóra hópa eftir því hve lengi þeir höfðu
dvalist utan lögsagnarumdæmisins. I fjórða hópnum voru þeir sem höfðu dvalist
utan V-Skaft. í 5 ár eða meira og þeirra meðaleinkunn var reyndar aðeins lægst.
Það var það sem við höfðum búist við fyrirfram.