Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Síða 130

128
Þórólfur Þórlindsson
í stuttu máli: Mismunandi námsárangur barna úr hinum ýmsu stétt-
um þjóðfélagsins stafar að dómi Bernsteins fyrst og fremst af ólíku
málfari stéttanna. Þannig telur Bernstein að málnotkun sem slík sé
samtvinnuð gerð samfélagsins, einkum stéttaskiptingu og fjölskyldu-
gerð.
í samantekt þeirri sem hér fer á eftir verður fjallað um kenningar
og rannsóknir Bernsteins. Reynt verður að meta hvort kenningar hans
eigi við íslenskar aðstæður. Sérstaklega. verður reynt að ganga úr
skugga um hvort íslensk tunga sé stéttskipt á þann hátt sem kenningar
Bernsteins segja til um. Einnig verður reynt að meta að hve miklu
leyti rekja má árangur í námi til ólíks málfars nemenda.
Ritgerðin skiptist í tvo aðalhluta. í fyrri hluta hennar er gerð grein
fyrir megin hugmyndum Bernsteins. Fyrst er fjallað um skilgreiningar
hans á ítarlegu (elaborated) og knöppu (restricted) málfari en þessar
skilgreiningar mynda hornsteinana í kenningum hans. Síðan er fjallað
um málfar, stéttaskiptingu og jafnrétti til náms. Þessari umfjöllum lýk-
ur svo með því að hugmyndir Bernsteins eru dregnar saman í nokkrar
höfuðtilgátur sem gefa tækifæri til þess að prófa kenningar hans.
f síðari hluta greinarinnar eru svo kynntar niðurstöður úr íslenskri
könnun. Niðurstöðurnar eru síðan bornar saman við tilgáturnar sem
settar voru fram í fyrri hluta greinarinnar í því skyni að ganga úr
skugga um sannleiksgildi kenninga Bernsteins.
1. Kenningar Bernsteins
1.1 Itarlegt og knappt málfar
Eins og áður segir setti Bernstein fyrst fram kenningar sínar um
ítarlegt og knappt málfar árið 1962. Hann hafði þá um fjögurra ára
skeið unnið að því að finna leið til þess að greina á hagkvæman og
frjóan hátt þann mismun sem hann taldi sig hafa orðið varan við á
málfari breskra barna úr lágstétt og millistétt. Eftir nokkrar tilraunir
datt Bernstein í hug að greina mætti málfar út frá mismunandi MÁL-
LYKLUM (codes, sbr. Bernstein 1962a, 1962b, 1966, 1971). Hugmyndir
Bernsteins um mismunandi mállykla má að einum þræði rekja til þess
greinarmunar sem málvísindamenn gera á tungumálinu sem samsafni
af tilteknum orðum og hugtökum ásamt þeim reglum sem ákvarða
formgerð þess, og þess sem sagt er eða ritað hverju sinni (Bernstein