Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 141

139
Athugun á kenningum Basil Bernsteins
vegna þess að þeir gera sér ekki grein fyrir því að þegar Bernstein
er að tala um tvo aðskilda mállykla, þá er hann að tala um tvenns
konar formgerð eða uppbyggingu máls sem skilgreind er með ólíkum
notkunarreglum. Til þess að vera sjálfum sér samkvæmur í þessu
sambandi hefði Bernstein átt að draga ályktanir um þær reglur sem
til grundvallar liggja ítarlegu málfari annars vegar og þær reglur sem
liggja til grundvallar knöppu málfari hins vegar og sýna fram á hvernig
málfarið tengist þessum reglum.
Á hinn bóginn er hægt að halda því fram á grundvelli umræddra
rannsókna Bernsteins að málfar sé MISJAFNLEGA ítarlegt (eða
misjafnlega knappt) hjá þessum tveimur þjóðfélagshópum. Það má
mæla tiltekin málfarseinkenni eins og t. d. hlutfall aukasetninga og
aðalsetninga í heildarfjölda setninga eða hlutfall nafnorða og sagnorða
í heildarfjölda orða og draga síðan ályktanir um stigsmun á notkun
ítarlegs málfars út frá tíðni þessara málfarseinkenna meðal ólíkra
þjóðfélagshópa. Með öðrum orðum, magnmunur getur gefið til kynna
að stigsmunur sé á notkun ítarlegs málfars meðal tiltekinna þjóðfélags-
hópa en hann segir okkur ekkert um það hvort um sé að ræða tvenns
konar málfar byggt á ólíkum mállyklum.
Coulthard (1969) hefur ennfremur gagnrýnt Bernstein fyrir að nota
fjölda og fjölbreytileik lýsingar- og atviksorða sem mælikvarða á ítar-
legt og knappt málfar og segir að slíkur mælikvarði sé ekki í neinu
sambandi við skilgreiningar Bernsteins á þessum fyrirbærum. Hér er
rétt að taka undir með Coulthard og benda á að Bernstein virðist
leggja áherslu á að skilgreining ítarlegs og knapps málfars taki til form-
gerðar málsins, einkum setningaskipunar, en ekki orðavals. Hann er
þó ekki ávallt sjálfum sér samkvæmur í þessu efni og segir á nokkrum
stöðum að þeir sem noti ítarlegt málfar hafi á takteinum stærri og
fjölbreytilegri orðaforða en þeir sem noti knappt málfar. Hann leggur
þó greinilega meira upp úr setningaskipan sem einkenni á ítarlegu og
knöppu málfari.
Bernstein hefur í rannsóknum sínum sýnt fram á mismun í málnotk-
un tveggja hópa bresks samfélags. Hann hefur ennfremur haldið því
fram að þessi mismunur á málnotkun spegli mismunandi hæfni til þess
að flytja boð með töluðu máli eða skrifuðu á skýran og augljósan
hátt þannig að boðskapur þess sem sagt er sé sem mest óháður aðstæð-
um hverju sinni. Hins vegar hefur hann ekki leitt að því nein rök
að mismunur á málfari hópanna tveggja spegli tvo mállykla, þ. e. a. s.